Startupy to młode stażem firmy lub projekty, oparte na innowacyjnych koncepcjach i poszukujące zewnętrznego finansowania. I choć 90% z nich szybko gaśnie, to stały się ważnym elementem wiodących gospodarek świata. W USA działa obecnie ponad 82 tys. startupów. To właśnie dzięki nim powstała kalifornijska Dolina Krzemowa. W Polsce ich liczbę szacuje się na 3,3 tys., z czego ponad 1/5 znajduje się w Warszawie i okolicach. Z kolei udział Pomorskiego w skromnej startupowej mapie Polski to… 1/20. Czy Trójmiasto to dobre miejsce dla ich rozwoju?

Z opracowania „Rynek akceleracji w Polsce” (marzec 2024) przygotowanego przez Antal i NCBR na podstawie Mapy Ekosystemu PFR Polska wynika, że w Polsce działa obecnie 3,3 tys. startupów. Najwięcej - w Warszawie i okolicach. Wg raportu „Polskie Startupy 2024” Fundacji Startup Mazowsze skupia aż 22%. Warszawa, która z racji statusu i wielkości lideruje w zestawieniach, nie jest żadnym zaskoczeniem. Rozgrywka toczy się o to, kto zajmie kolejne miejsce i z jakim dystansem do stolicy. W przypadku startupów jest to Wrocław i Dolnośląskie, w którym działa – aż 20%. Podium zamyka Lubelskie z wynikiem 9%. Potem są Małopolska i Podkarpacie (po 8%). Pomorskie razem z Łódzkiem mają po 5%. Dla porządku – najgorzej wypadły Lubuskie i Zachodniopomorskie z wynikiem… 0%.

Pomorskie: potencjał jest, ale founderzy wolą inne regiony

O ile pozycja Mazowsza w tym zestawieniu nie dziwi, o tyle na korzyść Dolnego Śląska przemawia, że to historycznie silny gospodarczo region o prężnych środowiskach akademickich i naukowych, zlokalizowany blisko granicy z Niemcami. Główne atuty Pomorza to z kolei położenie na skrzyżowaniu międzynarodowych szlaków transportowych, zaplecze portowe i lotnicze oraz szerokie wsparcie dla startupów.

- Do dyspozycji innowatorów jest bogate zaplecze infrastrukturalne m.in. na uczelniach badawczych czy w parkach naukowo-technologicznych. To tutaj postawiły na swój rozwój takie firmy jak Intel czy Amazon, które posiadają bogate zaplecze B+R i są otwar¬te na szeroką współpracę – tak pisał we wstępie do raportu „Morze nowych technologii. Pomorskie 2020” Mieczysław Struk, Marszałek Województwa Pomorskiego. - Wiatru w żagle dostarczą także, w ramach swojej działalności, inkubatory i akceleratory zlokalizowane zarówno na terenie Trójmiasta jak i poza nim np. w Kościerzynie czy Dzierz¬goniu. Kluczowym elementem startupowego ekosystemu jest także cała sieć coworkingu stanowiącego nowoczesne zaplecze do pracy a także do poznania ciekawych ludzi. (…) Region oferuje startupom również całą gamę wydarzeń, także tych rozpoznawalnych na świecie – chociażby konferencję Infoshare – chwalił marszałek.

A jaka jest ocena samych founderów, czyli osób, które założyły startupy? Pomorskie jako region najlepszy do prowadzenia biznesu wskazało 6% ankietowanych. Najwięcej wskazało Mazowieckie (35%), potem Dolnośląskie (27%), Małopolskie (11%), Wielkopolskie (9%) i Śląskie (9%). Tutaj warto dodać, że w badaniu prowadzonym przez Fundację Startup Poland, przy wsparciu BNP Paribas, PKO BP, Googla i Polskiego Funduszu Rozwoju Ventures prowadzonym w okresie od lipca do września 2024 wzięło udział 3297 startupów. Czyli prawie wszystkie.

Jest i dobra wiadomość. Na pytanie, w jakich eventach uczestniczyli lub będą uczestniczyć founderzy, na drugim miejscu znalazł się gdański Infoshare (41%). Wyprzedził go tylko Carpathian Startup Fest w Rzeszowie (45%). Trzeci był poznański Impact (32%).

Branża morska i AI

Choć Pomorskiemu daleko do krajowej czołówki to posiada zaplecze. Te stanowią przede wszystkim inkubatory. Najbardziej rozpoznawalne to Pomorski Park Naukowo-Technologiczny w Gdyni, w którym działa obecnie 250 firm, w tym także startupy, Gdański Park Naukowo-Technologiczny z 17 funkcjonującymi w jego ramach startupami oraz Inkubator Starter w Gdańsku mający pod sobą 50 podmiotów. Tak jak w większości startupów w Polsce i na świecie działają w branżach związanych z nowoczesnymi technologiami i usługami.

Pomorskie, jak każdy region ma swoje specjalizacje.

- Z uwagi na zmieniający się dynamicznie ekosystem startupowy, a w szczególności rosnące znaczenie sektora morskiej energetyki wiatrowej w naszym regionie, angażujemy się we wspieranie branży morskiej - mówi Paweł Braun, prezes Zarządu Gdańskiej Fundacji Przedsiębiorczości, która prowadzi Inkubator Starter. - Tworzymy hub kompetencji i innowacji dla firm związanych z tą branżą i aktywnie prowadzimy projekty dążące do rozwoju wiedzy i możliwości biznesowych dla gdańskich przedsiębiorców. W ramach zbudowanej przez nas społeczności Blue Baltic Community, organizujemy spotkania i warsztaty, łączące przedstawicieli branży morskiej energetyki wiatrowej z sektorem technologicznym i innowacyjnym, promując współpracę i wymianę doświadczeń – opowiada Paweł Braun.

Wykorzystywana obecnie we wszystkich gałęziach biznesu sztuczna inteligencja to także ważny obszar dla pomorskich startupów.

- Wśród naszych startupów rosnące zainteresowanie zdobywają rozwiązania oparte na sztucznej inteligencji, a ok. 45% startupów aktywnie rozwija projekty związane z AI. Dotyczy to zarówno zastosowań w sektorze IT, jak i w branżach takich jak biotechnologia czy inżynieria. Projekty obejmują m.in. systemy autonomii lotu oparte na sztucznej inteligencji (AI) – opowiada Katarzyna Czapiewska, Kierownik Działu Rozwoju i Komunikacji Pomorskiego Parku Naukowo – Technologicznego w Gdyni. - W PPNT Gdynia funkcjonuje także studio zmiksowanej rzeczywistości oraz firmy zajmujące się produkcją gier i aplikacji opartych na VR. Dziś także one korzystają z możliwości, jakie daje AI, np. tworząc multimedialne i interaktywne avatary postaci do prezentacji produktów lub kampanii promocyjnych.

PPNT: Od młodych do dojrzałych

Inkubatory mają ściśle określone warunki współpracy ze startupami i ograniczony czas udzielanego wsparcia.

- W PPNT Gdynia za startupy uznajemy firmy w partnerstwie „Inkubator”. Są to firmy, będące na rynku nie dłużej niż dwa lata od momentu rejestracji do momentu złożenia wniosku aplikacyjnego. Podmioty deklarują chęć realizacji swojego innowacyjnego przedsięwzięcia na terenie PPNT Gdynia, które musi spotkać się z pozytywną oceną członków Rady Naukowej. Firmy inkubatorowe stają się partnerem parku na dwa lata, a po tym okresie mogą kontynuować współpracę, przechodząc do partnerstwa „Park” i takie firmy w naszym rozumieniu są firmami dojrzałymi – tłumaczy Katarzyna Czapiewska.

W PPNT, od stycznia 2020 do października 2024 roku 71 firm podpisało umowy w partnerstwie „Inkubator”. Z tego 52 firmy przeszły do partnerstwa „Park” (czyli zostały w PPNT po dwuletnim okresie inkubacji), co stanowi 77% tej konkretnej grupy.

Kontakt z biznesem i nauką

W inkubatorach startupy mogą liczyć na kompleksowe wsparcie. Od sprzedaży, poprzez zarządzanie, marketing, konsultacje prawne i technologiczne, ochronę własności intelektualnej czy mentoring. I oczywiście dostęp do infrastruktury, a także szkoleń. Prowadzone są także programy akceleracyjne pomagające przyspieszyć ich rozwój dzięki dostępowi do wiedzy eksperckiej oraz sieci inwestorów.

Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna w swoim Gdańskim Parku Naukowo – Technologicznym prowadzi „Strefę Akceleracji” w ramach programu Startup Booster.

- Program skierowany jest do młodych, innowacyjnych firm, które są na wczesnym etapie rozwoju i potrzebują wsparcia w zakresie przyspieszenia wzrostu, pozyskiwania inwestycji, rozwoju technologii oraz ekspansji na rynek. Celem "Strefy Akceleracji" jest nie tylko przyspieszenie procesu komercjalizacji, ale także wsparcie w procesie internacjonalizacji – wyjaśnia Radosław Wika, Dyrektor Działu Parków Naukowo-Technologicznych w PSSE. - Gdański Park Naukowo-Technologiczny umożliwia startupom nawiązanie współpracy z instytucjami naukowymi oraz dużymi firmami, co stanowi cenne źródło wiedzy, technologii oraz potencjalnych partnerów biznesowych. Dzięki temu mogą korzystać z wyników badań naukowych oraz rozwijać swoje projekty we współpracy z wiodącymi specjalistami.

Nie do pominięcia w przypadku startupów są kwestie prawa do własności intelektualnej oraz patentów.

- Jako jedyny park technologiczny w Polsce posiadamy biuro informacji patentowej, z którego usług początkujący przedsiębiorcy (i nie tylko) mogą skorzystać już na starcie. To szczególnie ważne w każdym biznesie, jednak wyjątkowo istotne w wypadku innowacji – podkreśla Katarzyna Czapiewska.

Paweł Braun
Prezes Zarządu Gdańskiej Fundacji Przedsiębiorczości Inkubator Starter

Poprzez organizowane przez nas wydarzenia oraz projekty przedsiębiorcy mogą podwyższać kompetencje miękkie i nawiązywać relacje w branży. Oferujemy im przestrzeń biurową i konferencyjną, jak również partycypowanie w takich projektach rozwojowych jak Business Booster czy Techseed, który wspiera młodych przedsiębiorców, oferując m.in. warsztaty biznesowe, indywidualne konsultacje z ekspertami oraz możliwość prezentacji pomysłów przed inwestorami. Najlepsze zespoły mają szansę na nagrody finansowe, co dodatkowo motywuje do rozwoju innowacyjnych rozwiązań.

Katarzyna Czapiewska
Kierownik Działu Rozwoju i Komunikacji Pomorskiego Parku Naukowo – Technologicznego w Gdyni

Praca w PPNT Gdynia sprzyja rozwijaniu modeli biznesowych, które pozwalają na dalszy wzrost i adaptację na rynku. Co więcej, wiele z nich podbija nie tylko rodzime, ale również światowe rynki. Przykładem jest choćby IVONA Software, po odsprzedaniu Amazonowi, funkcjonująca jako Alexa, Empico.sys, autorzy największej ściany informacyjnej wykonanej w technologii e-papieru na świecie, znajdującej się w siedzibie głównej ONZ w Nowym Jorku, Portman Custom Lights, producenci najpopularniejszych obecnie w produkcjach tv show, w tym NETFLIXA i koncertach gwiazd, jak Ed Sheeran, lamp scenicznych lub WiRan, który dostarczył komponenty do wystrzelonego niedawno przez Space-X, największego i najbardziej zaawansowanego polskiego satelity EagleEye.

Radosław Wika
Dyrektor Działu Parków Naukowo-Technologicznych w Pomorskiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej Gdański Park Naukowo – Technologiczny

Jako organizacja, współpracujemy głównie ze startupami, które już mają status firmy – założyły działalność przed podjęciem z nami rozmów. Wiele z tych młodych firm wchodzi na rynek z gotowym produktem lub pomysłem, ale często potrzebują wsparcia w kwestii skalowania działalności i doskonalenia modelu biznesowego. Z naszych obserwacji wynika, że około 10-20% z nich udaje się osiągnąć stabilność i przetrwać na rynku w dłuższej perspektywie. Dzięki zasobom i mentoringowi, jakie oferujemy w Gdańskim Parku Naukowo-Technologicznym, staramy się zwiększać te szanse.

Wśród polskich founderów dominują mężczyźni, choć 41% startupów ma wśród założycieli kobiety. U 21% badanych podmiotów nie pracuje ani jedna kobieta, a u 25% kobiety stanowią zdecydowaną mniejszość. Proporcje te odzwierciedlają generalną obecność kobiet w branży technologicznej.

Największa grupa polskich founderów to 26-35-latkowie (43%), kolejna to 36-45-latkowie (32%), a trzecia to osoby między 18. a 25. rokiem życia (13%). Założyciele polskich startupów to w dużej mierze osoby z doświadczeniem – 60% prowadziło już własną firmę, 53% pracowało w prywatnej firmie, a 52% w korporacji. Jedynie 19% ma za sobą naukową ścieżkę kariery.

Ze względu na ogromną dynamikę zmian, a także różnorodną metodologię stosowaną do badań startupów trudno jest oszacować ich liczbę na świecie. Z raportu „The Global Startup Ecosystem Report 2020” wynika, że co roku powstaje ich około 50 mln, z czego najwięcej w USA (6,5 mln). Trzeba jednak pamiętać, że liczba powstających, a realnie działających to dwie różne sprawy. Tych działających w USA ma być 82 tys. Liczne źródła wymieniają 100 kluczowych ekosystemów (państw, metropolii). Startupy, których wartość przekroczyła 1 mld USD uzyskują odznakę jednorożca. Obecnie na świecie jest ich 1361.

Najpopularniejszy status prawny wśród polskich startupów to spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (65%). Natomiast rośnie zainteresowaniem prostą spółką akcyjną (PSA), która daje więcej swobody np. w zakresie dysponowania aktywami - wybrało ją 8% founderów. Z kolei 11% jest jeszcze przed rejestracją działalności.