Niepokorna Nagroda Literacka GDYNIA

Sama Nagroda Literacka GDYNIA miała swą jubileuszową galę w Teatrze Muzycznym im. Danuty Baduszkowej. Piotr Śliwiński, przewodniczący Kapituły w pierwszych latach jej działania, przyznał, że, gdy jechał 20 lat temu na spotkanie w sprawie możliwości powołania do życia nowej nagrody literackiej, ufundowanej przez Miasto Gdynia, pomyślał, że „cudów nie ma”. Tymczasem dość szybko zebrane grono entuzjastów doszło do porozumienia z przedstawicielami władz, wspólnie doprecyzowując, że nagroda musi być ogólnopolska, niemarynistyczna, zawierać w nazwie słowo Gdynia oraz uwzględniać trzy kategorie.

- Trzy kategorie, które odpowiadają rzeczywistości literackiej, która toczy się, rozwija, pogłębia w rozmaitych formach, gatunkach i językach - to przez pewien czas wystarczyło, a jeśli nie, to przyznawaliśmy osobną nagrodę, bo ta literatura, która rozwija się w pewnych koleinach, jedno-cześnie nieustannie je przekracza. Po 8 latach stwierdzono, że musi zostać powołana nagroda translatorska dla tłumaczy – wspominał Piotr Śliwiński. – Tak oto rozpoczęła się przygoda, która polega na tym, że powstała nagroda niekoniunkturalna i wcale niezainteresowana tym, by jakieś koniunktury tworzyć, promować, trzymać się ich kurczowo. Nagroda, która potrafiła się na zabój zakochiwać w pewnych językach, pisarkach, pisarzach, nagradzając ich wielokrotnie. Zdolna ryzy-kować nielaureackie wybory, zdziwienie publiczności. Nagroda, która toczyła się w mieszkaniach, zanim stanęła przed państwem. Nagroda, która zdolna jest do tego, żeby się mylić i ponosić za to konsekwencje. Cuda się zdarzają.

W duchu przekory

Ten niepokorny obraz dopełnia sama kapituła, która, jak przekornie deklaruje, w swych wyborach kieruje się dość specyficznymi kategoriami.

- W kapitule Nagrody Literackiej GDYNIA lubimy robić wszystko po swojemu. Czytamy po swoje-mu, gadamy ze sobą po swojemu, a potem nominujemy też całkiem po swojemu, na żadne nie-swoje względy nijak się nie oglądając. Najbardziej zaś lubimy nominować takie książki, których autorki lub autorzy też lubią robić rzeczy tak jak my czyli po swojemu – przyznał Adam Lipszyc z kapituły konkursu.

- Wiadomo, jeśli będziemy czytać tych, co piszą po swojemu, musi nam się czasem zrobić trochę nieswojo – dodała Dorota Kozicka przewodnicząca Kapituły.

„Król Warmii i Saturna” Opowieść o tożsamości warmiackiej

Nagrodę w kategorii „Esej” otrzymała Joanna Wilengowska za książkę „Król Warmii i Saturna” (Wydawnictwo Czarne) będącą próbą zachowania pamięci o tożsamości warmiackiej przez pryzmat osobistej historii odchodzącego ojca.

- Między nieswoim i swoim, między umoszczeniem i zaskoczeniem dzieje się w lekturze to, co najciekawsze. Takim zaskoczeniem była dla nas nieczułostkowa czułość, samoswoja radosna i bolesna zarazem opowieść o tym, co trudne i nieuchronne, co tracone i zapamiętywane, co historyczne i prywatne, wyjątkowo zagmatwane i zaskakująco proste. Osiąga prawdziwe mistrzostwo, gdy, rejestrując kształt swojego kraju, głos swojego ojca, potrafi też niby mimochodem zapisać rytm późnego życia, kiedy to wszystkie dni i drzwi robią się coraz węższe, kiedy ten czy ów kochany człowiek staje się z wolna lekki jak papierek – opowiadała Dorota Kozicka.

„Silesian Gothic” Nowa symbolika Śląska

Laureatką w kategorii “Poezja” została Anouk Herman za tomik „Silesian Gothic” (Wydawnictwo Girls and Queers to the Front) czyli poetycką podróż przez krajobrazy Śląska i jego rekwizytów, widzianą przez pryzmat queerowej i feministycznej wrażliwości.

- W „Silesian Gothic” Anouk Herman testuje oko na wielu poziomach. Podaje nam teksty w czerni, bieli i intensywnym różu. Wiersze dzielą tu przestrzeń z ilustracjami Tyny Tokars, stawiają opór czcionkom, igrają z czytelniczym okiem. Osoba patrząca w tych wierszach swoje oko kieruje ku gramatycznym końcówkom, nowej odmianie polszczyzny i ku klasycznawym tekstom kultury. Na równych prawach funkcjonują tu nawiązania do Allena Ginsberga i namazanych sprejem haseł ze śląskich bram. Widzi się pierścionki za cztery wypłaty i siniaki za pięć lat prawdziwej miłości – powiedział Jakub Kornhauser w swojej laudacji dla poetki.

„Mowa chleba” Opowieść o życiu w cieniu instytucji

W kategorii Proza kapituła zdecydowała się nagrodzić Elżbietę Łapczyńską za powieść „Mowa chleba” (Wydawnictwo Agora), której fabuła rozgrywa się w świecie brutalnego reżimu, jakim jest Rumunia lat 80. To historia sierocińca, w którym indywidualne losy znikają w cieniu bez-dusznych reguł instytucji.

- Stajemy w małym infernum, które nie jest domem, w przedpieklu słabych, bo sierociniec jest limbem ciała, języka, zmysłów, limbem jak z najczarniejszych snów Witkacego. Schodząc tam, zamykamy za sobą pokrywę ziemi. Ostatnią nadzieją zostaje mowa – relacjonowała Eliza Kąc-ka z kapituły. - Ta mowa rodzi się, mutuje, zwraca się przeciw opresji, daje schron i wystawia kolce.

Karkołomna sztuka przekładu

Ostatnia z przyznanych nagród powędrowała do Agnieszka Kowaluk za przekład książki Elfriede Jelinek „Dane odosobowe” (Wydawnictwo W.A.B.) będącej monumentalnym i wymagającym formalnie, intelektualnie i językowo monologiem.

- Zainspirowali esejem o Antygonach, który w pierwszym zdaniu przypomina, że przekład ucho-dził długo za działalność zastępczą, nagrodę przyznajemy za tłumaczenie tak karkołomne, iż można je niemal uznać za działalność przestępczą – powiedziała Dorota Kozicka, wyjaśniając, czym kierowała się kapituła.

Pisać w Gdyni

Wszyscy laureaci otrzymali statuetkę w formie Kostki Literackiej oraz nagrodę pieniężną w wysokości 50 000 zł. Dodatkowo, w związku z 20. rocznicą Nagrody Literackiej GDYNIA, Ka-pituła przyznała również 4 dwutygodniowe rezydencje literackie, dzięki którym uhonorowane nimi autorki będą mogli poświęcić się pracy twórczej w mieście. Wybrano je spośród tego-rocznych nominowanych do Nagrody, a zostały nimi: tłumaczka Barbara Jaroszuk, pisarki Agnieszka Jelonek i Weronika Kostyrko oraz poetka Agata Puwalska.

- Bardzo mnie cieszy, że Nagroda Literacka GDYNIA, której wartość jest bezdyskusyjna, ma taką cechę, że nieustannie się rozwija. Bywało, że towarzyszyły jej publikacje, a od kilku lat ma już stały festiwal programowy, o którym Jerzy Jarniewicz napisał, że być może jest to najcie-kawsze wydarzenie literackie w Polsce. Działań dodatkowych z roku na rok jest coraz więcej. W tym roku po raz pierwszy w historii Festiwalu odbyły się wizyty studyjne krytyczek i krytyków wytypowanych przez swoje macierzyste uczelnie. Dla nas to bardzo ważne, żeby młodzi ludzie, który w przyszłości będą przecież współdecydowali o kształcie polskiej literatury i życia lite-rackiego, mieli możliwość uczestniczenia w tym ważnym wydarzeniu – podsumował Mariusz Bzdęga, Dyrektor, Zarządzający ds. kultury i aktywności mieszkańców. – Chciałbym życzyć Na-grodzie Literackiej GDYNIA co najmniej kolejnych 20 lat w naszym mieście, a już za rok pod-czas świętowania 100-lecia naszego miasta z pewnością nie omieszkamy wspólnie, po raz kolejny celebrować naszej literackiej dumy.