Najstarszy udokumentowany ślad trójmiejskiej bytności samochodu, pochodzi sprzed ponad 100 lat. Jest nim zaskakująco dobrej jakości zdjęcie, na którym widać pojazd Benz Velo, pierwszy seryjnie produkowany samochód Carla Benza i jeden z pierwszych w ogóle samochodów seryjnych. Produkowany był w latach 1894 – 1895 i rozwijał zawrotną prędkość 30 km/h. Z tyłu zdjęcia widnieje napis „Danzig Georg Fast Vorstädtischer Graben 58”. Pasażerami Benza Velo, oprócz psa rasy Jack Russel Terier, jest dwóch mężczyzn i kobieta. 

CESARSKI DANDYS

Według Władysława Żuchowskiego, właściciela gdańskiej Galerii i Muzeum Fotografii Cyklop, pierwszy seryjny samochód jeżdżący po Gdańsku najprawdopodobniej należał do pruskiego junkra lub oficera gdańskiego garnizonu. Od tego momentu pojawia się coraz więcej zdjęć samochodów z Gdańskiem i Sopotem, oraz okolicznymi miejscowościami w tle. Automobilowe obrazki z pierwszego dziesięciolecia XX wieku przedstawiają często samochody należące do cesarskiego dworu. Tak jak to, zrobione około roku 1910, przed ówczesną szkołą dla dziewcząt w Sopocie przy Alei Niepodległości (dzisiejsze II LO). Widać na nim NAG C4 Touren Wagen w wersji 6-miejscowej. 

To pierwszy powojenny model samochodu osobowego firmy NAG produkowany od 1920 r. W wersji sportowej odniósł nawet sukces w wyścigach GP Niemiec – zajmując II miejsce w 1926 r. na torze Avus w Berlinie. Cesarskie auto mogło bywać dosyć często pod szkołą dla dziewcząt, gdyż członkowie dworu i rodziny cesarskiej stale zaglądali do Sopotu. Niedaleko znajdowała się przecież letnia rezydencja Kronprinza Wilhelma von Preußen i jego małżonki Viktorii Luisy. Wilhelm, ostatni następca tronu Prus, miał opinię dandysa i bon vivanta. Lubił nie tylko samochody, ale także kobiety, co nie przeszkodziło mu być ojcem sześciorga dzieci.

Do Sopotu przyjeżdżała nie tylko niemiecka rodzina cesarska, ale także motoryzacyjna elita. W archiwach zachowała się informacja o wizycie czołowego niemieckiego kierowcy wyścigowego, hrabiego Eckarda von Kalneina. Hrabia przyjechał na Pomorze samochodem Steiger 11/55 PS, zwanym niemieckim Bugatti, i wygrał w nim wyścig samochodowym na trasie z Gdańska do Sopotu. 

LUKSUS W WOLNYM MIEŚCIE GDAŃSKU

Wróćmy jednak do księcia Wilhelma. Kronprinz, mający na koncie zrzeczenie się praw do tronu i areszt domowy w Holandii, szalał z dala od żony i dzieci w rozśpiewanym, kosmopolitycznym Berlinie. Starannie dobrane, ekskluzywne towarzystwo księcia często zaglądało do Zoppotów. Nie przeszkadzało im, że po wielkiej wojnie kurort stał się częścią Wolnego Miasta Gdańska. Dzięki temu niczym zaskakującym był w Sopocie widok Bugatti, najdroższych samochodów takich marek, jak Mercedesów, Voisin, Packard, czy Hispano Suiza. 

To właśnie dla takich jak oni powstała w 1923 r. w Sopocie firma Danziger Karroseriefabrik Hugo Bender, która ubierała w jednostkowe karoserie, podwozia dostarczane przez elitę producentów samochodów – w tym amerykańskiego Packarda. Firma otrzymywała sporo zamówień z Polski. Powodem była przynależność WMG do polskiego obszaru celnego. Bender był znany, ale nie jedyny. 

BUICK SPECIAL

Najstarszą firmą karoseryjną był zakład Juliusa Hybbenetha, działający w Gdańsku od 1806 roku, najpierw jako fabryka powozów. Z przywilejów celnych Wolnego Miasta korzystały także trzy inne fabryki branży motoryzacyjnej, a koncerny samochodowe, tj. Fiat, Citroen, Hudson, czy Chevrolet otwierały tu swoje przedstawicielstwa. Z roku na rok w Wolnym Mieście i rozwijającej się już bardzo prężnie po drugiej stronie granicy w Kolibkach, Gdyni, przybywało samochodów. 

Najwięcej było – podobnie jak dzisiaj – aut klasy średniej. Dużą popularnością cieszyły się samochody BMW, szczególnie małolitrażowy model Dixi. Sporo jeździło także samochodów z fabryki Adlera, a także Opli. Opla używał między innymi ówczesny szef policji Wolnego Miasta Gdańska. 

Nie brakowało jednak i pojazdów klasy wyższej. Takich jak chociażby piękny Buick Special Model 41 z końca lat 30., należący do pana Kureckiego, polskiego przedsiębiorcy w branży spedycyjnej, z wolnogdańskim paszportem. Pan Kurecki swoim pięknym autem nie nacieszył się zbyt długo. Po wybuchu wojny naziści skonfiskowali mu cały majątek, jego samego wysyłając do Dachau. 

HITLER, MOŚCICKI I PIŁSUDSKI

Prześladowcy polskiego kupca też lubili dobre auta. Wystarczy spojrzeć na zdjęcia eleganckiego Mercedesa w wersji cabrio, parkującego w barwach NSDAP pod Wielką Zbrojownią. Mercedesem wjechał we wrześniu 1939 roku do Gdańska Adolf Hitler. Ulubioną markę wodza upodobał sobie także gauleiter Albert Forster, choć ten widywany był także w ekskluzywnym Horchu. 

Polskie władze państwowe pojawiały się nad morzem przeważnie w Packardach i Cadillacach, będące częścią kolumny rządowej. Tym drugim autem pojawiał się w Gdyni najczęściej prezydent Mościcki. Swój gdyński epizod ma także odbudowany niedawno Cadillac Piłsudskiego. Wielka, czarna limuzyna w 1934 roku wyładowana została w porcie w Gdyni. Pierwsze metry na polskiej ziemi pokonała właśnie u nas. 

Lata trzydzieste to także świetny, automobilowy czas Gdyni. W centrum działały wówczas salony samochodowe większości popularnych marek. A na ulicach widywało się to co najlepsze w ówczesnej polskiej motoryzacji. O tym co to było, mówi trochę choćby fotografia zrobiona na początku lat 30 – tych w Małym Kacku. Zamożna wielopokoleniowa rodzina pozuje przy wielkim, 6 cylindrowym Fiacie 519 Torpedo. Włoska firma miała wtedy nieco inną opinię niż dziś i była symbolem luksusu.