Młodzi pod presją

AŻ 13% nastolatków na świecie zmaga się z zaburzeniami psychicznymi, a rocznie 46 tysięcy z nich decyduje się na samobójstwo. Problem dotyczy także Polski. UNICEF alarmuje, że zdrowie psychiczne młodych jest na granicy, dlatego, by wyjść z tego kryzysu – obok zmian systemowych – ważna jest też pomoc sektora prywatnego. W rozwiązanie problemu już od kilku lat mocno angażuje się Fundacja LPP, należąca do gdańskiej Grupy LPP.

Zdrowie psychiczne ma kluczowe znaczenie dla jakości życia. Kiedy ulega ono zachwianiu – przez kryzysy, zaburzenia czy nieumiejętność radzenia sobie z trudnościami – odbija się to na codziennym funkcjonowaniu. Dzieci i młodzież są w tym kontekście grupą szczególnie narażoną. Dane są alarmujące.

Wg raportu przygotowanego przez UNICEF Polska i kancelarię Rymarz Zdort Maruta „Poprawa ochrony zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży w Polsce” niemal 13% nastolatków na świecie cierpi na zdiagnozowane zaburzenia psychiczne, a w Unii Europejskiej to aż 11,2 mln osób. Pokaźna grupa z nich, bo rocznie niemal 46 tys. próbuje odebrać sobie życie, a samobójstwo to jedna z pięciu najczęstszych przyczyn zgonów w tym przedziale wiekowym. Co więcej, aż połowa zaburzeń psychicznych rozwija się przed 14. rokiem życia, często pozostając bez leczenia.

Pandemia COVID-19 znacznie pogorszyła tę sytuację, jednak mimo skali problemu nadal jest on marginalizowany, a system opieki drastycznie niedofinansowany. Globalnie średnio jedynie 2% wydatków na zdrowie przeznacza się na psychiatrię. Jednak brakuje nie tylko środków, ale i lekarzy, zwłaszcza psychiatrów dziecięcych. Ich liczba to mniej niż 0,1 na 100 tys. osób, a w krajach wysokorozwiniętych stosunek ten wynosi 5,5, podczas gdy Światowa Organizacja Zdrowia rekomenduje, by było ich minimum 10.

Im starszy, tym mniej szczęśliwy

Polska mierzy się z podobnymi wyzwaniami - system ochrony zdrowia psychicznego jest niewydolny, a dotychczasowa reforma nie spełniła pokładanych w niej nadziei. W 2023 r. odnotowano 2139 prób samobójczych wśród dzieci i młodzieży, co oznacza trzykrotny wzrost w porównaniu do 2017 roku. Badanie Biura Rzecznika Praw Dziecka z 2023 roku wskazuje, że jedynie 6 na 10 dzieci i młodzieży postrzega swoje życie jako pełne radości, a, im nastolatek starszy, tym poziom szczęścia spada.

Dlatego rokrocznie zwiększa się liczba dzieci korzystających z profesjonalnej pomocy. Ze statystyk GUS wynika, że w 2022 roku na stacjonarnych oddziałach psychiatrycznych co dziesiąty pacjent był dzieckiem. System opieki w obecnym kształcie jest jednak niewystarczający i wciąż niedofinansowany, mimo, że nakłady NFZ na opiekę psychiatryczną wzrastają – z 250 mln zł w 2019 roku do ponad 1 mld w 2023. Stopniowo rośnie także liczba psychiatrów dzieci i młodzieży w Polsce – z 215 w 2008 roku do 579 w 2023 roku, lekarzy psychiatrów przypada więc 10,49% na 100 tys. małoletnich. Przeprowadzana przez Ministerstwo Zdrowia reforma zakłada, że do 2027 roku zostanie wykształconych co najmniej 1200 nowych specjalistów. Wobec stale rosnącego problemu pozostaje jednak pytanie – czy to wystarczy.

Rozmowa, zdrowie, edukacja

Sprawne działanie publicznego systemu ochrony zdrowia to jedno. Nie do pominięcia jest rola najbliższego środowiska młodej osoby. Poczucie wsparcia ze strony rodziny, rówieśników oraz nauczycieli stanowi kluczowy czynnik chroniący i ułatwia przezwyciężanie zachowań autodestrukcyjnych. Niestety w Polsce 7% dzieci deklaruje, że nie ma się do kogo zwrócić w sytuacji kryzysowej, a ponad jedna trzecia ocenia poziom pomocy ze strony rodziny jako niski. Natomiast odsetek oceniających wsparcie rówieśników jako niewystarczające to już 67%.

I właśnie tutaj z pomocą może przyjść sektor prywatny. Nie tylko finansową, która oczywiście jest kluczowa, ale wnosząc swoją wiedzę i doświadczenie w zarządzaniu projektami.

Przykładem jest Grupa LPP i jej Fundacja LPP, która już od kilku lat nie tylko wspiera instytucje i inicjatywy na rzecz ochrony zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży, ale tworzy własne.

- W fundacji pracują osoby nastawione na pomoc ludziom, mające oczy szeroko otwarte, a uszy wyłapujące wszelkie sygnały z otoczenia. Angażując się w kolejne projekty, zawsze staramy się analizować na ile dany program odpowiada na realne potrzeby i w tym przypadku absolutnie mamy poczucie, że nasze zaangażowanie w te kwestie jest bardzo potrzebne – mówi Patrycja Zbytniewska, prezeska Fundacji LPP.

Jednym z pierwszych działań Fundacji LPP było rozpoczęcie finansowania w 2021 roku Telefonu Zaufania Młodych. Pod wskazanym numerem osoby przeżywające kryzys mogą otrzymać wsparcie od specjalistów. Przede wszystkim psychologa, ale i prawnika, seksuologa, czy też specjalisty od zaburzeń odżywiania. Siedem dni w tygodniu.

Inny projekt to „Kluby Niebieskie Trampki”, czyli miejsca, w których młodzi ludzie mogą zostać wysłuchani i spędzić czas w przyjaznym, nieoceniającym gronie. W Gdańsku funkcjonują już 3 kluby, z których 2 - w Galerii Metropolia i Galerii Przymorze sponsoruje Fundacja LPP.

Fundacja stworzyła też autorski program „Moda na lepszy start” wyrównujący szanse podopiecznych domów dla dzieci i placówek opiekuńczo-wychowawczych. Z kolei w Internecie działa jej własny podcast edukacyjno – biznesowy „Nadajemy z Łąkowej”.

Niebieskie Trampki

Niebieskie Trampki to projekt Fundacji Oparcia Społecznego Aleksandry FOSA, wspierany przez UNICEF, którego celem jest zapobieganie samobójstwom wśród dzieci i młodzieży.

W ramach tej inicjatywy w Gdańsku powstały już trzy kluby, w których młodzi ludzie mogą spędzić wartościowy czas i zyskać pomoc specjalistów. Pierwszy działa w Centrum Handlowym Forum, drugi w Galerii Metropolia, a trzeci otwarto w tym roku w Galerii Przymorze. Dwa ostatnie finansowane są w całości przez Fundację LPP, która występuje w charakterze partnera strategicznego tego przedsięwzięcia.

Spotkania z nastolatkami organizowane są w otwartych, nieoczywistych przestrzeniach, aby zmienić stereotypowy obraz psychologa w oczach młodych ludzi. Specjaliści udają się więc do miejsc, w których młodzież lubi spędzać czas po szkole i zajęciach pozalekcyjnych, aby odpowiedzieć na jej oczekiwania i spotkać się z nią w naturalnym środowisku, poza typowym gabinetem psychologa.

Poza wsparciem psychologicznym młodzi ludzie mogą uczestniczyć tu w innych inicjatywach takich jak warsztaty, koncerty, konkursy czy spotkania edukacyjne. W 2023 dodatkowo odbyła się kampania społeczna „Sit and Talk” dotycząca prewencji zachowań autoagresywnych i samobójczych. Kluczowe treści zostały przetłumaczone na język ukraiński, by mogły także służyć mieszkającej w Gdańsku młodzieży z Ukrainy.

W 2024 r. Niebieskie Trampki w Centrum Handlowym Forum i w Galerii Metropolia przyjęły blisko 1500 uczestników, w tym także prawie 150 interwencji, co udowadnia jak bardzo takie miejsca są potrzebne młodzieży.

– Fundacja FOSA od wielu lat wspiera mieszkańców nie tylko Gdańska, ale również powiatu gdańskiego, tworząc kluby dla młodzieży, mieszkalnictwo wspomagane, czy też Punkt Informacyjno-Konsultacyjny – wyjaśnia Dastin Suski, wiceprezes Fundacji FOSA. – Nasz autorski projekt Niebieskie Trampki to nie tylko klub młodzieżowy, ale także warsztaty w szkołach, kampanie społeczne, psychoedukacja rodziców i opiekunów, bezpośrednie interwencje czy specjalistyczne wsparcie. Bardzo się cieszymy, że Fundacja LPP, podobnie jak my, dostrzega potrzeby młodych ludzi oraz wspiera ich w budowaniu poczucia bezpieczeństwa i zaufania.

Kluby „Niebieskie Trampki”

Galeria Metropolia w Gdańsku (ul. Jana Kilińskiego 4, poziom -1). Klub czynny od poniedziałku do piątku w godzinach 13-19.

Galeria Forum Gdańsk (ul. Targ Sienny 7, poziom 0). Klub czynny od poniedziałku do piątku w godzinach 12-18:30

Galeria Przymorze (ul. Obrońców Wybrzeża 1, poziom +1). Klub czynny od poniedziałku do piątku w godzinach 13-19

Telefon Zaufania Młodych

W czerwcu 2021 roku marka Reserved wspólnie z Fundacją ITAKA, uruchomiła Telefon Zaufania Młodych. Siedem dni w tygodniu, w godzinach 13 – 20, pod numerem 22 484 88 04 dyżurują psycholodzy, od których młode osoby (w wieku 15 – 25 lat) mogą otrzymać fachową, a jednocześnie dyskretną pomoc.

W ciągu czterech lat psycholodzy przeprowadzili ponad 24 tysiące rozmów telefonicznych, ponad 3,1 tys. rozmów na czacie i przeszło 2 tys. konsultacji psychologicznych online. Warto podkreślić, że spotkania online nie wymagają pisemnej zgody rodzica lub opiekuna, co dla wielu młodych osób stanowi ogromne ułatwienie.

Od 2023 roku inicjatywa jest już w całości finansowana przez Fundację LPP, co pozwoliło na rozszerzenie grona ekspertów. I tak, poza pomocą psychologiczną, dzwoniąca na infolinię młodzież może liczyć poradę seksuologa, specjalisty zaburzeń odżywiania czy prawnika.

– Młodzi ludzie mierzą się dziś z ogromną presją i wielowymiarowymi problemami, które często wykraczają poza obszar psychologii. Dlatego, oprócz wsparcia psychicznego chcemy zapewnić im dostęp do specjalistów różnych dziedzin. Katalog tematów, które dziś wywołują wśród młodych osób lęk jest coraz większy. W rezultacie nie radzą sobie ze stresem, często czują się bezużyteczni, deklarują brak chęci do życia, a niejednokrotnie decydują się na próby samobójcze. Cieszymy się, że dzięki wsparciu Fundacji LPP możemy realizować i wciąż rozwijać ten model pomocy – mówi Izabela Jezierska-Świergiel, wiceprezes zarządu Fundacji ITAKA.

Od 2024 roku z porad nowych ekspertów skorzystało blisko pół tysiąca osób. Są już pierwsze wnioski. Seksuolog pracujący przy projekcie zauważa, że nastolatki to grupa wiekowa, która najrzadziej podejmuje kontakt. Młodzi dorośli często pytają z kolei o pierwsze doświadczenia seksualne, tożsamość czy granice norm kulturowych. Starsi częściej rozmawiają o relacji z partnerem czy zaburzeniach funkcji seksualnych. U kobiet często pojawia się natomiast temat lęku przed zbliżeniem czy nieplanowaną ciążą. W tle niemal zawsze obecna jest potrzeba zrozumienia siebie i odnalezienia akceptacji.

Specjalista zajmujący się zaburzeniami odżywiania (m.in. tematem anoreksji, bulimii i napadowego objadania się) alarmuje, że rośnie liczba młodych dorosłych poszukujących informacji na temat bezpłatnego leczenia i psychoterapii. Wielu z nich zmaga się nie tylko z problemami zdrowotnymi, ale również z brakiem wsparcia finansowego i emocjonalnego ze strony najbliższych.

Ekspert prawny udziela pomocy w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie, naruszeniu intymności seksualnej, gróźb i uporczywego nękania, uzależnienia czy odpowiedzialności za długi. Młode osoby zgłaszają m.in. przypadki przemocy psychicznej i fizycznej w szkole, problemów z nauczycielami, czy też konsekwencji braku promocji do następnej klasy.

Potrzebujesz wsparcia psychicznego? Zadzwoń na numer 22 484 88 04. Specjaliści są dostępni codziennie w godz. 13-20. Dodatkowo: seksuolog – poniedziałek w godz. 17-20, prawnik – wtorek 17-20, terapeuta zaburzeń odżywiania – czwartek 14-17.

Moda na lepszy start

"Moda na lepszy start" to, utworzony w 2021 roku, autorski program społeczny Fundacji LPP skierowany do podopiecznych domów dla dzieci i placówek opiekuńczo-wychowawczych.

W programie biorą udział podopieczni domów dla dzieci Gdańskiej Fundacji Innowacji Społecznej, Fundacji „Rodzinny Gdańsk” oraz Fundacji dla Rodziny „Ogniska Nadziei”, a od 2023 roku także Towarzystwa Nasz Dom z Krakowa. Celem projektu jest wyrównywanie ich szans na starcie w dorosłe, samodzielne życie. Chodzi o zapewnienie środków na edukację, ochronę zdrowia i rozwijanie zainteresowań, w tym zawodowych. A także bieżące potrzeby jak zakup aparatu ortodontycznego, okularów korekcyjnych czy kursu zawodowego.

W 2021 roku program objął opieką 240 młodych osób, a w 2024 już 312. W tym roku udział bierze w nim 340 dzieci i młodzieży, które korzystają z dwóch nowych form wsparcia. Chodzi o kurs języka angielskiego oraz sfinansowanie dalszego rozwoju w ramach kursów zawodowych, nauki w szkole policealnej lub na uczelni wyższej dla aktywnych zawodowo wychowanków po szkołach średnich. W ramach nauki angielskiego najbardziej zaangażowani uczniowie, którzy zdadzą certyfikat językowy na poziomie B2, uzyskają od Fundacji LPP specjalną nagrodę – wyjazd na zagraniczny kurs językowy.

Nadajemy z Łąkowej

"Nadajemy z Łąkowej" to cykl video podcastów stworzony przez firmę LPP, którego nazwa odnosi się bezpośrednio do lokalizacji jej głównej siedziby.

Przedsięwzięcie ma charakter edukacyjno-biznesowy i koncentruje się na kwestiach istotnych zarówno dla branży modowej, jak i dla szerszego otoczenia społeczno-gospodarczego. W cyklu tym LPP gości ekspertów, ludzi nauki i biznesu, z którymi prowadzi dyskusje m.in. na temat wyzwań społecznych takich jak kryzys zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży. Nie brakuje też wątków dotyczących zrównoważonego rozwoju, ekologii oraz funkcjonowania biznesu.

Chcemy odpowiadać na realne potrzeby

Wszelkie badania potwierdzają, że mamy do czynienia z kryzysem zdrowia psychicznego szczególnie wśród dzieci i młodzieży, dlatego tworzymy i angażujemy się w projekty, które w możliwie najlepszy sposób odpowiedzą na te potrzeby – mówi Patrycja Zbytniewska, prezeska Fundacji LPP.

Marta Dworak: Co zadecydowało o tym, że zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży stało się tak ważnym obszarem działalności Fundacji LPP, a tym samym Grupy LPP?

Po wybuchu pandemii, fundacje prowadzące domy dla dzieci, z którymi współpracowaliśmy już wcześniej, zwróciły nam uwagę na narastające problemy psychiczne wśród swoich podopiecznych. Dotyczyło to grupy około 300 osób, więc szybko uznaliśmy, że trzeba zacząć się przyglądać temu zagadnieniu szerzej. I tak pierwszą naszą odpowiedzią był program „Moda na lepszy start”, w ramach którego część przekazywanych przez nas środków mogła być przeznaczana m.in. na wsparcie psychologiczne czy psychiatryczne dla mieszkańców domów dla dzieci. W tym samym czasie jedna z naszych marek Reserved przy okazji współpracy nad swoją kolekcją Re.Design zapytała młodych, czego oczekują i otrzymała odpowiedź, że potrzebują przestrzeni, w której będą mogli w bezpiecznych warunkach porozmawiać o swoich problemach i lękach. Odpowiedzią na to stał się Telefon Zaufania Młodych, który finansujemy do dnia dzisiejszego. Do tego dochodziły kolejne projekty, które dotyczyły kwestii zdrowia psychicznego.

Z każdym rokiem zbieracie nowe doświadczenia.

Przez cały czas obserwujemy, co jest ważne dla lokalnej społeczności i staramy się w możliwie najlepszy sposób odpowiadać na jej potrzeby. Rozmawiamy z partnerami i prowadzimy ewaluację projektów. Lubimy współprace długofalowe, ale pod warunkiem, że obie strony są zaangażowane. Zdarza nam się rezygnować ze współpracy, jeśli czujemy, że dana formuła już się wyczerpała lub nie odpowiada na faktyczne potrzeby.

Jakie są największe trudności?

Obecnie największym wyzwaniem jest znalezienie wystarczającej liczby odpowiednio wykwalifikowanej i przygotowanej do pracy z młodymi kadry/organizacji do prowadzenia różnego typu projektów.

Z kim współpracujecie?

Rozmawiamy z Ngos’ami i samorządem o pomysłach oraz potrzebach i staramy się wspierać częściowo lub całościowo te inicjatywy, których na przykład nie jest w stanie sfinansować samorząd. Doskonałym przykładem tej współpracy jest Gdański Miesiąc Zdrowia Psychicznego, gdzie w zeszłym roku poszliśmy do miasta z propozycją, żeby zrobić wspólnie coś na większą skalę, co nie będzie tylko jednym działaniem, ale całym wachlarzem inicjatyw, kierowanych do różnych grup – dzieci, młodzieży, rodziców, dorosłych, nauczycieli czy seniorów.

Pomoc kosztuje. Skąd pozyskujecie środki na działalność fundacji?

Środki na działania fundacji przekazywane są przez fundatora, czyli Grupę LPP w konkretnej kwocie na dany rok. Każdego roku budżet jest zwiększany, a w tym roku pracujemy z pokaźnym budżetem 7,5 mln zł. Obecnie ok. 1/3 budżetu fundacji jest przeznaczana na zdrowie psychiczne.

Jak oceniacie efektywność tych działań?

Efektywność projektów mierzymy zarówno wskaźnikami ilościowymi – frekwencja na wydarzeniach, zainteresowanie działaniami, jak i jakościowymi – wywiady z beneficjentami naszych działań i ich opiekunami. W fundacji pracują osoby nastawione na pomoc ludziom, mające oczy szeroko otwarte, a uszy wyłapujące wszelkie sygnały z otoczenia. Angażując się w kolejne projekty, zawsze staramy się analizować na ile dany program odpowiada na realne potrzeby i w tym przypadku absolutnie mamy poczucie, że nasze zaangażowanie w te kwestie jest bardzo potrzebne. Wszelkie badania potwierdzają, że mamy do czynienia z kryzysem zdrowia psychicznego szczególnie wśród dzieci i młodzieży, dlatego poszukujemy projektów, które w możliwie najlepszy sposób odpowiedzą na te potrzeby.

Osiem lat Fundacji LPP

Fundacja LPP została powołana w 2017 roku przez LPP S.A., największego, polskiego producenta odzieży (właściciela marek Reserved, Cropp, House, Mohito i Sinsay).

Zajmuje się działaniami społecznymi, ekologicznymi i edukacyjnymi. Działa w całej Polsce, ale główną uwagę koncentruje na Gdańsku (gdzie ma siedzibę) i na Pomorzu.

Magazyn

9 (177)

09/2025

pobierz pdf