Złoty Yorick rozchwytywany

Do konkursu na najlepszą polską inscenizację dzieł dramatycznych Szekspira oraz utworów inspirowanych jego twórczością zakwalifikowały się 3 spektakle: „Sen nocy letniej”, reż. Michał Zadara, Teatru Komedia w Warszawie, „Opowieść zimowa”, reż. Pamela Leończyk, Teatru Powszechnego im. Zygmunta Hübnera w Warszawie oraz „Juliusz Cezar”, reż. Błażej Biegasiewicz, Teatru im. Heleny Modrzejewskiej w Legnicy. Odbywający się nieprzerwanie od 1994 roku Złoty Yorick, bo o nim mowa, jak zwykle szczelnie zapełnił widownię.

Selekcjoner konkursu, krytyk teatralny i teatrolog, Łukasz Drewniak uzasadnił ten wybór chęcią pokazania trzech współczesnych metod czytania Szekspira przez polski teatr. I tak „Opowieść zimowa” Pameli Leończyk wykorzystuje jedynie jeden wątek utworu – konflikt małżeński Poliksenesa i Hermiony, który znajduje swe ujście nie gdzie indziej jak w gabinecie psychoterapeutki. Trudno o bardziej współczesny kontekst. Brakujące wątki terapii, a także cały akt drugi zostały dopisane przez dramaturżkę i reżyserkę.

- Cieszymy się, że selekcjoner konkursu o Złotego Yoricka wybrał spektakl, który dwa lata temu zdobył nagrodę Nowego Yoricka na naszym festiwalu. Dzięki temu mamy poczucie, że skutecznie zachęcamy młodych twórców i twórczynie do reinterpretacji dzieł Szekspira i szukania w nich odpowiedzi na współczesne problemy – mówi o „Opowieści zimowej” Paulina Popiół, PR Managerka Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego.

Z kolei „Sen Nocy Letniej” Michała Zadary to zwrot do oryginału, zmianie uległ natomiast świat akcji – zamiast tyrańskich Aten i otaczającego je fantastycznego lasu bohaterowie znajdują się we współczesnym apartamencie, może gabinecie lekarskim, a może poczekalni. To tam rozgrywa się dynamiczny korowód snów, pragnień i zwielokrotnionych aktorskich ról niczym seans terapii dla par.

Natomiast „Juliusz Cezar” Błażeja Biegasiewicza to już dekonstrukcja i okrojenie oryginału utworu i redukcji języka. Rzym jawi się tu jako imperium w rozkładzie, gdzie tyrania i autorytaryzm przejawiają się w minimalizmie języka i jego kalectwie. Dopiero rewolucja i wojna domowa go uwalniają, by znowu go zapętlić po dojściu do władzy kolejnego władcy. Co ciekawe spektakl rozgrywał się na Stoczni Gdańskiej w przestrzeni 100cznia Inside, doskonale wykorzystując to charakterystyczne otoczenie. Widzowie tego performance’u początkowo krążą między splątanymi bohaterami – obywatelami totalitarnego państwa, by potem podążać za nimi do sali i z widowni już obserwować świat spisków i chaosu.

Nowy Yorick w formie

Do konkursu Nowy Yorick, adresowanego do młodych twórców debiutujących w polskim teatrze, także trafiły 3 spektakle: „Koriolan”, reż. Jadwiga Klata (Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie), „Poskromienie złośnicy”, reż. Ewa Platt (Teatr im. Jana Kochanowskiego w Opolu) i „Ryszard III: Tron we krwi”, reż. Patrycja Wysokińska (Teatr Polski im. Hieronima Konieczki w Bydgoszczy). Wyróżnienie nagradza najciekawsze adaptacje i ujęcia klasycznych tematów Szekspira, w tym roku wpłynęły aż 22 zgłoszenia. 

Na tym tle „Poskromienie złośnicy” w reżyserii Ewy Platt zwraca uwagę oryginalnym i dojrzałym artystycznie podejściem sięgającym do narzędzi teatru psychologicznego. Spektakl opowiada o doświadczeniu przemocy domowej i jej mechanizmach – odbieraniu autonomii, odcinaniu od świata, manipulacji, ekonomicznym podporządkowaniu i szantażu emocjonalnym. Nie doświadczymy tu szekspirowskiej komedii, a tragiczny obraz strachu, życia w opresji i ograniczaniu jednej osoby przez drugą. I choć bezpośredniej przemocy w fizycznym wymiarze  brak, inne jej przejawy sączące się między poszczególnymi scenami mają nie mniej bolesny wymiar. 

SzekspirOFF oblegany

Jeszcze więcej, bo 54 zgłoszenia, tj. niemal dwukrotnie więcej niż w 2024 r., wpłynęły na konkurs SzekspirOFF, który zaprasza do współpracy artystów i zespoły pozainstytucjonalne, dla których punktem wyjścia w projektach jest twórczość Szekspira. Wśród aplikacji znalazły się . Wśród propozycji znalazły się m.in. spektakle lalkowe oraz projekt z elementami operowymi. Kuratorka SzekspirOFF Katarzyna Knychalska wyłoniła 5 niezależnych produkcji, które zostały dofinansowane i przygotowane specjalnie na festiwal. Zostały one poddane ocenie międzynarodowego jury.

Tymczasem publiczność wydała swój werdykt, wykupując komplet biletów na dwa przedstawienia „Wszyscy jesteśmy Ryszardami. Ekshumacja 2000” grupy AZBEST, w reż. Aleksandry Bielewicz. Tyle osób chciało obejrzeć zmagania Filipy  i jej sprzymierzeńców w poszukiwaniu grobu zapomnianego na 500 lat króla Ryszarda III i odkrywaniu jego historii. 

Pozakonkursowe gwiazdy

Jak mówią organizatorzy, spektaklem, który sprzedał się najszybciej, był „Ryszard II”, reż. Kochi Yamato  grany przez G. Garage Shakespeare-dô Company z Japonii.  W języku japońskim „dô” to droga lub ścieżka w filozoficznym i duchowym wymiarze. Artyści tej trupy teatralnej dążą do tego, by świat Szekspira został głębiej i piękniej oddany właśnie dzięki duchowi „dô”. Ten oryginalny spektakl poprzedził wprowadzający wykład „Jak japoński jest teatr japoński?” dr Igi Rutkowska – japonistki i antropolożki widowisk. 

Tegoroczna edycja festiwalu przyniosła także premierę spektaklu własnego Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego.

- Jednym z kluczowych wydarzeń tegorocznej edycji była gdańska premiera spektaklu „Wchodzi Duch” – koprodukcji Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego oraz Teatru im. Stefana Jaracza w Olsztynie. Zaproszona do współpracy reżyserka Weronika Szczawińska zaproponowała opowieść o sprawach niezałatwionych – o „duchach”, które nie opuszczają ani bohaterów, ani nas samych. W tym przypadku – to duchy naszych ojców – opowiada Paulina Popiół. 

Nagrody rozdane

Jury dwudziestego dziewiątego Festiwalu Szekspirowskiego w składzie: prof. dr hab. Marta Gibińska, dr Agata Romaniuk i Zishan Ugurlu, zdecydowało, jednogłośnie, przyznać nagrodę Złotego Yoricka Teatrowi Powszechnemu im. Zygmunta Hübnera w Warszawie za spektakl „Opowieść zimowa” w reż. Pameli Leończyk.

„Połączenie szekspirowskiego oryginału z odniesieniami do kultury terapii ze współczesnym tekstem skomponowanym przez Darię Sobik pobudzają do refleksji i pozwalają widzom wejść w głąb problematyki sztuki. Efekt jest uzupełniony i pogłębiony przez muzykę i efekty video, które stanowią integralną, a nie ornamentalną, część przekazu. Sztuka aktorska wspaniale wpisuje się w całość zamysłu. Wszystkie powyższe elementy tworzą harmonijną całość. «Opowieść zimowa» Pameli Leończyk jest wybitnym wydarzeniem teatralnym” – napisało w uzasadnieniu Jury festiwalu.

Statuetkę Nowego Joricka otrzymała Ewa Platt z Teatru im. Jana Kochanowskiego w Opolu za spektakl „Poskromienie złośnicy”. Jury doceniło reżyserię, sztukę aktorską, scenografię oraz spójną konstrukcję przedstawienia. To obiecujące podstawy pod przyszły pełnowymiarowy spektakl. Przedstawienie doczekało się także Nagrody Dziennikarzy. 

Z kolei reżyserka Aleksandra Bielewicz i grupa AZBEST w składzie: Krysia Bednarek, Marysia Bijak, Stanisław Bulder, Michał Modlinger, Tomasz Nosinski, Kasia Obidzińska, Szymon Sutor otrzymali nagrodę SzekspirOFF za spektakl „Wszyscy jesteśmy Ryszardami. Ekshumacja 2000”.
Powód wyróżnienia to „inspirujący sposób spojrzenia na historię we współczesnym kontekście i z wykorzystaniem oryginalnego tekstu Szekspira. Realizacja przedstawienia ma atrakcyjną formę i świetnie wykorzystuje elementy tańca w połączeniu z bardzo dobrym aktorstwem”.