Siła na talerzu

Jak odżywianie kształtuje zdrowie, energię i długowieczność

Każdy kęs ma znaczenie – to, co spożywamy na co dzień, wpływa na nasze zdrowie, samopoczucie i jakość życia. Odpowiednia dieta dostarcza niezbędnych składników odżywczych, wspiera odporność, poprawia koncentrację i może zapobiegać wielu chorobom cywilizacyjnym. Zdrowe odżywianie to nie tylko moda, ale realna inwestycja w przyszłość. Dr Agnieszka Kudanowska, doświadczona dietetyczka, w rozmowie z Prestiżem opowiada o roli świadomych wyborów żywieniowych, sygnałach, jakie wysyła organizm, oraz o tym, dlaczego regularne konsultacje dietetyczne mogą pomóc w osiągnięciu lepszego zdrowia i samopoczucia.

Internet dosłownie pęka w szwach od ilości tekstów na temat zdrowego żywienia. Dlaczego warto mimo to udać się do dietetyka i jak wybrać najlepszego specjalistę?

Tylko dietetyk potrafi przeprowadzić szczegółową analizę naszego stanu zdrowia, stylu życia i preferencji żywieniowych, co pozwoli na dokładne dopasowanie diety do indywidualnych potrzeb. Pomoże ustalić cele do osiągnięcia, opracuje plan żywieniowy, który uwzględni cele zdrowotne i nasze preferencje kulinarne, a to pomoże osiągnąć zamierzone rezultaty. Dostarczy też wiedzy na temat zdrowego odżywiania, pomoże uniknąć dietetycznych mitów i nauczy, jak świadomie wybierać produkty spożywcze. Dodatkowo będzie wspierał i motywował w procesie zmiany nawyków żywieniowych, co zwiększy szanse na trwałe efekty. Przy wyborze dietetyka warto upewnić się, że posiada odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie, czyli skończone studia na kierunku dietetyka oraz czy ma certyfikaty potwierdzające wykształcenie. Warto sprawdzić, czy gabinet ma dobre zaplecze medyczne w postaci innych usług, czy to miejsce świadczące profesjonalnie usługi medyczne takie jak badania diagnostyczne, terapie, gabinety lekarskie. Opinie innych pacjentów również są pewną rekomendacją. Element dobrej komunikacji też ma znaczenie, komfort, otwartość, możliwość uzyskania odpowiedzi na pytania, swoboda rozmowy o swojej relacji z odżywianiem i problemach.

Czego możemy spodziewać się podczas wizyty? Jakie badania najczęściej pani zleca swoim pacjentom ?

Podczas pierwszej wizyty, która może trwać nawet ponad godzinę, przeprowadzam wywiad dotyczący stanu zdrowia, nawyków żywieniowych, stylu życia oraz preferencji kulinarnych. Pytam o powód wizyty w gabinecie, dotychczasowe próby zmiany diety i cele pacjenta.

Podczas wizyty analizujemy skład ciała metodą bioimpedancji, na profesjonalnym urządzeniu Tanita, która pozwala ocenić ilość tkanki tłuszczowej, tłuszczu trzewnego, masy mięśniowej oraz wody w organizmie, mierzymy też obwód talii i bioder, czasem łydki i przedramienia. Warto wziąć ze sobą ostatnie wyniki badań krwi i moczu oraz listę aktualnie przyjmowanych leków i suplementów. Pakiet badań czasem warto poszerzyć o badania związane z problemem, z którym pacjent przychodzi. Do bardzo pomocnych badań należą: morfologia krwi, profil tarczycowy, lipidogram, hemoglobina glikowana, poziom wit. D, kreatyna, eGFR lub ASPAT i ALAT. Można uznać je za standardowe i bardzo miarodajne informacje o stanie zdrowia naszego pacjenta.

Czy istnieje wspólny mianownik, by określić z jakimi dolegliwościami najczęściej zgłaszają się osoby do dietetyka?

Wielu osobom praca dietetyka kojarzy się wyłącznie z odchudzaniem. W praktyce wygląda to jednak inaczej. Pacjenci w gabinecie dietetycznym skarżą się na szereg dolegliwości związanych z pracą układu trawiennego, np. zespół jelita drażliwego, alergie i nietolerancje pokarmowe. Czasem potrzebują porady na temat odżywiania podczas choroby nowotworowej. Otyłość i nadwaga oczywiście pojawiają się często wśród schorzeń, ale trzeba szukać ich przyczyny i zająć się jej źródłem, np. cukrzycą, przewlekłym stresem, czy stłuszczeniem wątroby. Nie ma oczywistych odpowiedzi - każdy pacjent jest inny i przychodzi ze swoim problemem, dlatego zawsze trzeba spojrzeć na niego indywidualnie i biorąc pod uwagę wszystkie informacje zebrane podczas wywiadu, spojrzeć na niego holistycznie, a następnie zdecydować, jak mu pomóc.

Często zdarza się, że mimo prawidłowych wyników badań często odczuwamy, że coś jest nie tak. Jakie sygnały ostrzegawcze wysyłane przez organizm powinny nas zaniepokoić?

Jednym z takich objawów są wahania masy ciała, przyrosty lub spadki bez wyraźnej przyczyny. Mogą one być sygnałem problemów hormonalnych, np. chorób tarczycy. Innym przykładem mogą być problemy ze zdrowiem naszej skóry, zmiany trądzikowe, egzemy, atopie - te schorzenia też wiążą się z zaburzoną gospodarką hormonalną, ale też ze zdrowiem jelit i alergiami lub nietolerancjami pokarmowymi. Bóle głowy i migreny są często objawem nieodpowiedniego nawodnienia organizmu i braku składników mineralnych. Czasem okazuje się, że doświadczony dietetyk jest świetnym detektywem, jeśli chodzi o dolegliwości pacjentów, gdyż ich źródło jest w nadmiarze lub braku pewnych składników w naszej diecie.

Rozumiem, że dobrze zbilansowana dieta może pomóc łagodzić choroby autoimmunologiczne?

Bardzo ciekawe pytanie w kontekście poprzedniego. Przede wszystkim dieta może łagodzić stany zapalne w organizmie. Dieta przeciwzapalna, bogata w kwasy tłuszczowe omega-3, obecne w orzechach, nasionach i tłustych rybach oraz antyoksydanty, obecne w owocach i warzywach, dieta bogata w błonnik, mogą bardzo pomóc. Przykładem takiej diety jest dieta śródziemnomorska. Eliminacja składników wywołujących reakcje ze strony organizmu również może znacząco poprawić samopoczucie a odpowiednie wsparcie pracy jelit, poprzez wzbogacenie naszego menu o probiotyki i prebiotyki, a więc kiszonki, jogurty, kefiry i błonnik, wspierają pracę mikrobioty jelitowej i pomagają w regulacji odpowiedzi immunologicznej.

Są osoby, które lubią lub muszą pracować w nocy. Czy dieta może okazać się tu nieocenionym kołem ratunkowym?

Przy pracy zmianowej najważniejszym elementem jest regularność posiłków i odpowiednie nawodnienie organizmu. Należy pamiętać o trzech głównych posiłkach i dwóch przekąskach oraz odpoczynku i wyspaniu się. Niezależnie od godziny rozpoczęcia pracy, należy zjeść pożywny pierwszy posiłek, który dostarczy energii oraz składników budulcowych. Może to być jajecznica lub omlet z warzywami, owsianka z orzechami i owocami jagodowymi albo kanapka z chleba pełnoziarnistego, obficie obłożona warzywami, odrobiną sera lub mięsa. Posiłki powinny być dostosowane do rytmu dobowego, więc jeśli pierwszy posiłek jest o godz. 14, to kolejny powinien być po ok. 3 godzinach w formie przekąski. Następny większy po kolejnych trzech godzinach i trzymamy się tego wzorca. Ostatni posiłek przed snem nie powinien być ciężki. Do najczęstszych błędów należy zbyt duże spożycie kofeiny i napojów energetyzujących - mogą one utrudniać zaśnięcie i uregulowanie odpoczynku. Błędem jest podjadanie niezdrowych przekąsek, pomijanie posiłków lub jedzenie w przypadkowych godzinach - zachowania takie nie służą naszemu metabolizmowi i zdrowiu. Jeśli do tego zamiast posiłków podjadamy słodycze, chipsy i pijemy napoje gazowane - może to prowadzić do spadków i skoków energii. Praca nocna i zmianowa może znacząco wpłynąć na zegar biologiczny, co z kolei oddziałuje na metabolizm, poziom energii i ogólne zdrowie. Utrzymanie stałych godzin jedzenia pomaga regulować samopoczucie i pracę naszego organizmu, utrzymać odpowiedni poziom energii, wtedy, kiedy to potrzebne.

Jednak, nie ma się co oszukiwać, ogólnodostępna żywność nie zawiera wszystkich niezbędnych witamin i minerałów potrzebnych do funkcjonowania organizmu. Musimy się suplementować?

Wszystko zależy od stylu życia, diety, genetyki oraz potrzeb zdrowotnych jednostki. W idealnym scenariuszu zbilansowana dieta powinna dostarczać organizmowi większość niezbędnych witamin i minerałów. Owoce, warzywa, pełne ziarna, białko i zdrowe tłuszcze to kluczowe składniki odżywcze. Niestety, ze względu na sposób uprawy żywności, jej przetwarzanie, przechowywanie oraz nasz tryb życia, czasem trudno jest dostarczyć wszystkie potrzebne składniki odżywcze z samej diety. Dlatego suplementacja może być korzystna w określonych przypadkach, np. przy niedoborach witamin D, B12, żelaza czy omega-3. To nie oznacza jednak, że każdy powinien stosować suplementy, zwłaszcza bez konsultacji z lekarzem. Nadmiar niektórych witamin czy minerałów może być szkodliwy dla zdrowia, wchodzić w interakcje z żywnością, lekami i innymi suplementami. Kluczowe jest indywidualne podejście oraz regularne badania zdrowotne, które pozwalają ocenić potrzeby naszego organizmu, pod opieką lekarza lub dietetyka. Skuteczność suplementów w porównaniu do naturalnych źródeł witamin zależy od kilku czynników, takich jak biodostępność, skład chemiczny oraz sposób przyswajania przez organizm. Witaminy i minerały pochodzące z żywności są często lepiej przyswajalne, ponieważ występują w towarzystwie innych składników odżywczych, które wspomawwgają ich wchłanianie, np. witamina C z aceroli, która zawiera bioflawonoidy zwiększające jej absorpcję. Syntetyczne suplementy oferują precyzyjne dawkowanie, co jest korzystne w przypadku niedoborów lub specyficznych potrzeb zdrowotnych, jednak niektóre syntetyczne formy, jak beta-karoten, mogą być gorzej metabolizowane niż ich naturalne odpowiedniki. Jeśli chodzi o różnice w biodostępności, to np. naturalna witamina E (d-alfa-tokoferol) jest dwukrotnie lepiej wchłaniana niż jej syntetyczna wersja, a żelazo hemowe z mięsa jest bardziej przyswajalne niż syntetyczne żelazo niehemowe. Podsumowując, naturalne źródła witamin są często bardziej efektywne, ale suplementy mogą być niezbędne w przypadku niedoborów lub specyficznych potrzeb. Ważne jest też, aby wybierać suplementy wysokiej jakości i konsultować ich stosowanie ze specjalistą.

Które suplementy uważa pani za niezbędne must have w naszej codziennej diecie?

Najlepszym podejściem przed rozpoczęciem suplementacji jest zbadanie swoich indywidualnych potrzeb, konsultacja z lekarzem oraz wykonanie odpowiednich badań. Z niedoborów witamin, wśród moich pacjentów wit. D3 rzeczywiście bardzo często jest poniżej normy, wynika to z braku odpowiedniego nasłonecznienia zimą, gdyż nasz organizm sam produkuje tę witaminę z cholesterolu. Dlatego wit. D3 często jest polecana jako suplement na podniesienie odporności, zdrowe kości, obniżenie stanu zapalnego i z wielu innych powodów. Często leki brane na stałe są przyczyną wprowadzenia do suplementacji dodatkowych witamin, np. wit. B12. Suplementacja powinna być zawsze dostosowana do stylu życia, wieku oraz stanu zdrowia. Nie ma uniwersalnej odpowiedzi na pytanie o to, co jest najważniejsze i najlepsze, ale profilaktyka i świadomość w wyborze produktów żywieniowych są kluczowe i od tego mamy specjalistów, lekarzy i dietetyków, którzy doradzą.

Agnieszka Kudanowska,
dr n. med i n. o zdr., dietetyk, gerontolog

Absolwentka Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu. Ukończyła Oxford College of Further Education na specjalizacji: "Nutritional Therapies" (Terapie Żywieniowe). Obecnie wykładowca akademicki, promotor oraz manager kierunku Dietetyka na Uniwersytecie WSB Merito w Gdańsku. Należy do European Lifestyle Medicine Organization i jest w trakcie międzynarodowej specjalizacji z medycyny stylu życia. Pracuje indywidualnie z pacjentami ambulatoryjnymi i pobytowymi w Resorcie Medycznym i Klinice NAMI w Sopocie.