Jak podkreślali samorządowcy podczas otwarcia Kongresu, skuteczny rozwój regionów wymaga współpracy i efektu synergii, między gminami, województwami, państwem i Unią Europejską. „Każdy samorząd jest suwerenem, ale nie jest samotną wyspą” - zaznaczył Wojciech Jankowiak, wicemarszałek Województwa Wielkopolskiego, wskazując na znaczenie wspólnego planowania i wykorzystania środków unijnych.

W podobnym tonie wypowiadał się Leszek Bonna, wicemarszałek Województwa Pomorskiego, podkreślając, że samorząd pełni dziś rolę kreatora zrównoważonego rozwoju, a wspólne inwestowanie w ramach polityki spójności przynosi trwałe efekty. Magdalena Czarzyńska-Jachim, prezydentka Sopotu, zwróciła uwagę na potrzebę odbudowy zaufania do instytucji publicznych i walkę z dezinformacją, apelując o zachowanie partnerskiego modelu współtworzenia unijnej polityki.

Z kolei prezydent Poznania, Jacek Jaśkowiak, wskazał na konieczność czerpania doświadczeń od miast ukraińskich w zakresie ochrony infrastruktury krytycznej i bezpieczeństwa mieszkańców. Jak zaznaczył, w obliczu nowych zagrożeń lokalne działania i współpraca międzynarodowa stają się kluczowe dla odporności wspólnot samorządowych.

- Największym problemem Ukrainy są ataki na infrastrukturę krytyczną i związane z tym wyłączenia prądu (…) – mówił prezydent podczas swojego wystąpienia. - Tamte zagrożenia wojenne pokazują, że poziom działań lokalnych jest bardzo istotny.

Transformacja energetyczna ciepłownictwa

Podczas inauguracji Kongresu głos zabrał również Miłosz Motyka, Minister Energii, który podkreślił kluczową rolę samorządów w procesie transformacji energetycznej i ciepłowniczej kraju. Jak zaznaczył, samorządy nie są jedynie wykonawcami polityki rządu, lecz pełnoprawnymi partnerami w jej współtworzeniu. „Dziś widzimy, że samorząd odpowiada prawie za wszystko. (…) Samorząd nie jest narzędziem do wdrażania polityki rządu, musi być partnerem” - mówił minister Motyka.

Transformacja energetyczna, szczególnie w sektorze ciepłownictwa, stanowi, jak wskazał, największe wyzwanie dla polskiej gospodarki w najbliższych latach. Z systemów ciepła sieciowego korzysta obecnie około 15 milionów Polaków, dlatego inwestycje w tym obszarze mają znaczenie strategiczne zarówno dla bezpieczeństwa energetycznego, jak i dla jakości życia mieszkańców. „Transformacja ciepłownictwa jest szczególnie ważna we współpracy rząd-samorząd. (…) Szacujemy koszt tego procesu na około 20 miliardów złotych. Nie może on w całości obciążać samorządów” - podkreślił minister.

Miłosz Motyka zwrócił uwagę, że to właśnie lokalne władze najlepiej wiedzą, gdzie i jak inwestować, by przeprowadzić transformację w sposób najbardziej efektywny i społecznie odpowiedzialny. Dlatego, jak zapewnił, resort energii powołał specjalny zespół do stałego dialogu z przedstawicielami samorządów. „Im więcej środków trafi w ręce samorządu, tym skuteczniej przeprowadzimy transformację. (…) Chcemy, byście mieli poczucie, że rząd widzi w was partnera” - dodał.

Minister wskazał także, że dekarbonizacja i uniezależnienie się od importu paliw kopalnych to nie tylko wyzwanie gospodarcze, ale również kwestia bezpieczeństwa narodowego. Jednocześnie przestrzegł przed zagrożeniami wynikającymi z dezinformacji i podważania wiedzy naukowej, które mogą osłabiać poparcie społeczne dla działań proklimatycznych i modernizacyjnych.

Cyberbezpieczeństwo infrastruktury krytycznej

Jednym z kluczowych punktów programu Kongresu była debata plenarna poświęcona cyberbezpieczeństwu infrastruktury krytycznej, w której eksperci z sektora technologicznego i bezpieczeństwa podkreślali rosnące znaczenie ochrony danych i systemów cyfrowych w administracji publicznej.

Dyskutanci zwracali uwagę, że samorządy, zwłaszcza mniejsze gminy, często nie dysponują odpowiednimi zasobami ani kompetencjami w zakresie cyberbezpieczeństwa, co zwiększa ich podatność na ataki. „Najważniejszym pytaniem jest, jak pomóc małej gminie, gdzie nie ma osoby kompetentnej w tych sprawach, w osiąganiu odpowiedniej higieny cyfrowej” wskazywał Sebastian Grabowski, twórca kanału Miasto Miasto.

Eksperci podkreślali również, że zagrożenia mają coraz częściej charakter geopolityczny i systemowy, a skutki cyberataków mogą zagrażać zdrowiu i bezpieczeństwu obywateli. „Atak na szpital MSWiA w Krakowie pokazał, że ransomware to nie tylko kwestia danych, ale bezpieczeństwa całego państwa” przypomniał Paweł Dobrzański, członek zarządu T-Mobile Polska Business Solutions. Dodał, że samorządy muszą identyfikować swoje kluczowe zasoby, bo to właśnie infrastruktura wodociągowa, energetyczna czy systemy transportowe stają się najczęstszym celem cyberprzestępców.

Z kolei Łukasz Krzykwa z Mastercard Europe zaznaczył, że Polska znajduje się w gronie krajów szczególnie narażonych na cyberataki, aż 6 proc. globalnych przypadków ransomware ma miejsce właśnie w naszym kraju. „W jednostkach samorządu terytorialnego poziom podatności jest bardzo wysoki. Pokazuje to, jak dużo jest jeszcze do zrobienia” - mówił. Ekspert wskazał, że podstawą skutecznej ochrony jest standaryzacja procedur i współpraca z doświadczonymi dostawcami, a także inwestowanie w predykcyjne systemy bezpieczeństwa oparte na sztucznej inteligencji.

Wszyscy uczestnicy debaty zgodzili się, że samorząd musi nie tylko zabezpieczać swoje systemy, lecz także przeciwdziałać dezinformacji i zapewniać obywatelom wiarygodne źródła informacji w sytuacjach kryzysowych.

Lokalne media w erze smartphone i mediów społecznościowych, a walka z dezinformacją. Czy widzimy przyszłość (bez) prasy samorządowej?

Drugi dzień kongresu Local Trends rozpoczął się debatą o roli lokalnych mediów w erze smartfonów i mediów społecznościowych oraz wyzwaniach związanych z dezinformacją. Podkreślano w niej, że media lokalne są pomostem między władzami a obywatelami, którzy potrzebują sprawdzonych informacji.

Profesor Patrycja Szostok-Nowacka zwróciła uwagę, że młodsze pokolenia korzystają przede wszystkim z mediów społecznościowych, a prasę papierową zaczyna się czytać dopiero po 30. roku życia. Podkreślała również, że komunikacja powinna budować poczucie wspólnoty i dostarczać informacji użytecznych, a nie tylko sensacyjnych.

Agnieszka Strzelczyk-Kumienny z Urzędu Miasta w Kwidzynie zaznaczyła znaczenie transparentności i dostosowania informacji do wszystkich mieszkańców. Wskazywała, że treści powinny być przygotowane tak, by mieszkańcy czuli, że są dla nich, a nie służą autopromocji władz.

Marek Pawłowski, Zastępca Dyrektora ds. analiz i badań społecznych w Wydziale Rozwoju i Współpracy Międzynarodowej Urzędu Miasta Poznania, omówił wyzwania związane z dezinformacją, szczególnie w mediach społecznościowych, i podkreślił rolę mediów tradycyjnych jako sojusznika samorządu w edukowaniu społeczności.

Eksperci zgodnie podkreślali, że lokalne media powinny nie tylko informować, ale też edukować i angażować mieszkańców, wzmacniając ich odporność na dezinformację.

Jak budować synergię Środowisko - Gospodarka - Społeczeństwo we współpracy Lasów Państwowych i samorządów?

Podczas kolejnej sesji plenarnej drugiego dnia konferencji uczestnicy dyskutowali o współpracy Lasów Państwowych z samorządami, ochronie środowiska i partycypacji społecznej w zarządzaniu terenami leśnymi. Lasy społeczne, tworzone w dialogu z lokalnymi społecznościami, mają zapewnić tereny leśne bezpieczne, dostępne i przyjazne ludziom. W wielu miejscach rośnie świadomość ekologiczna mieszkańców, a współpraca z samorządami prowadzi do wprowadzania nowych zasad ochrony zieleni i zarządzania inwestycjami.

Jak podkreśla Adam Wasiak, Dyrektor Generalny Lasów Państwowych:

– „Trudno porozumieć się z samorządami na temat lasów społecznych, co także wynika z konieczności zmian prowadzenia gospodarki leśnej na różnych obszarach Polski. Najważniejsze jest, żeby zbudować czytelne, wspólne dokumenty zarządzania w lasach społecznych.”

Tworzenie przejrzystych zasad zarządzania i aktywna partycypacja mieszkańców pozwala łączyć potrzeby środowiska, gospodarki i społeczeństwa, czyniąc lasy przestrzenią otwartą, bezpieczną i dostępną dla wszystkich.

***

Piąta edycja Europejskiego Forum Samorządowego Local Trends odbyła się w dniach 13–14 października w Poznaniu. Przez dwa dni kongresu odbyło się ponad 50 debat i dyskusji, w których udział wzięło blisko 200 prelegentów - przedstawicieli rządu, samorządów, biznesu, organizacji społecznych i świata nauki. Forum zgromadziło ponad 1400 uczestników, co potwierdza, że rozmowy prowadzone w jego ramach dotyczą najważniejszych wyzwań stojących przed współczesnymi wspólnotami lokalnymi, od transformacji energetycznej, przez rozwój infrastruktury, po cyberbezpieczeństwo i walkę z dezinformacją.

Organizatorzy już dziś zapraszają wszystkich, dla których ważne są przyszłość samorządów, rozwój regionów i współpraca na rzecz zrównoważonego rozwoju, na kolejne wydarzenie z cyklu - Samorządowy Kongres Finansowy Local Trends, który odbędzie się 15-16 kwietnia 2026 roku w Sopocie.