Szkło we wnętrzu w kontekście przeszłości i przyszłości

Anna Kaźmierczak-Kornicz
sobota, 04 Styczeń 2025
Anna Kaźmierczak-Kornicz

Szkło to materiał o niezwykle długiej historii, sięgającej kilku tysięcy lat wstecz. Już w starożytnym Egipcie i Mezopotamii wykorzystywano je do tworzenia naczyń, biżuterii i amuletów. Szkło miało status luksusowego surowca, którego przezroczystość budziła fascynację i respekt.

Przełom w jego zastosowaniu we wnętrzach nastąpił w okresie renesansu i baroku, kiedy pojawiły się lustra, witraże i przeszklone okna. Witraże w świątyniach służyły nie tylko ozdobie, ale i edukacji – były świetlnymi obrazami o funkcji narracyjnej. Przeszklenia stawały się źródłem światła i iluzji, wprowadzając do wnętrz lekkość, głębię i symbolikę boskiego światła.

W XIX wieku szkło zaczęło być traktowane jako element architektury użytkowej. W epoce rewolucji przemysłowej pojawiły się pierwsze szklarnie, witryny sklepowe i meble ze szkłem – kredensy, gabloty, szafki. Materiał ten łączył funkcjonalność z estetyką, a jego dostępność rosła dzięki postępowi technologicznemu. Wnętrza mieszczańskie nasycały się światłem i przezroczystością, a szkło powoli przestawało być wyłącznie domeną luksusu.

Szkło od zawsze było nośnikiem znaczeń: transparentności, lekkości, kruchości, ale i nowoczesności. Jego przezroczystość budowała wrażenie otwartości i braku barier, zarówno w fizycznym, jak i symbolicznym wymiarze.

W architekturze modernistycznej XX wieku szkło zyskało szczególny status. Stało się znakiem nowoczesności, racjonalizmu i optymizmu technologicznego. W stylach takich jak Bauhaus czy Międzynarodowy Styl szklane ściany, sufity i balustrady służyły dematerializacji granic między wnętrzem a światem zewnętrznym, a także uwidocznieniu struktury i funkcji budynków.

Transparentność szkła nabrała wymiaru społecznego – miała symbolizować otwartość, a w kontekście wnętrz – klarowność przestrzeni i swobodę użytkownika. Szklane elementy zaczęły służyć nie tylko doświetleniu pomieszczeń, lecz także tworzeniu narracji o przejrzystości życia codziennego.

Dziś szkło powraca do wnętrz w różnorodnych formach – od klasycznych szyb i luster, po innowacyjne rozwiązania technologiczne, takie jak: szkło hartowane, laminowane, bezpieczne, tłumiące dźwięk, szkło barwione, strukturalne czy reliefowe – nadające charakter powierzchniom oraz szkło inteligentne, reagujące na impulsy świetlne lub elektryczne.

We współczesnym projektowaniu szkło optycznie powiększa przestrzeń, przenosi i rozprasza światło, tworzy iluzję otwartości, podkreśla minimalizm i elegancję formy, łączy się z innymi materiałami, jak drewno, metal, kamień czy beton, tworząc kontrast lub harmonię.

Wnętrza wykorzystujące szkło stają się przestrzenią przejrzystą i dynamiczną – pozbawioną barier wizualnych, ale bogatą w znaczenia. Transparentność szkła współgra z potrzebą przestrzeni otwartej, lekkiej i komunikatywnej.

Szkło XXI wieku nie zatrzymuje się na funkcji dekoracyjnej. Wchodzi w sferę technologii, ekologii i interaktywności. Nowe typy szkła pozwalają: gromadzić energię słoneczną, samodzielnie się oczyszczać dzięki nanowarstwom tytanowym, zmieniać barwę i przepuszczalność światła (elektrochromatyczne lub termochromatyczne szkło),reagować na dotyk lub głos, współpracując z systemami smart home. Te technologie pozwalają postrzegać szkło nie jako bierną przegrodę, lecz jako aktywny interfejs przestrzeni, który reaguje na użytkownika i otoczenie. Przezroczystość nie jest już wyłącznie estetyką – staje się strategią projektową, społeczną i energetyczną. W obliczu wyzwań klimatycznych szkło przyszłości uczestniczy też w projektowaniu architektury zrównoważonej – wpływa na bilans cieplny budynków, reguluje dostęp do światła dziennego, zmniejsza zużycie energii i zwiększa komfort użytkowania.

Współczesne projektowanie chętnie sięga po tradycyjne techniki obróbki szkła – jak dmuchanie, szlifowanie, fusing czy grawerunek – łącząc je z nowoczesnymi metodami, takimi jak druk 3D, cięcie laserowe czy integracja z elektroniką.

Zestawienia szkła z materiałami takimi jak ceramika, drewno czy tekstylia tworzą hybrydowe wnętrza, w których przeszłość i przyszłość nie konkurują, lecz współistnieją. Taki dialog między technologią a rękodziełem stawia szkło w roli łącznika czasów.

Szkło uczy nas, że przezroczystość to nie pustka, ale możliwość zobaczenia więcej – światła, cienia, odbicia, głębi.

Szkło we wnętrzach to więcej niż materiał – to zjawisko kulturowe, symbol czasu i przestrzeni, lustro społecznych idei i technologicznego rozwoju. Między przeszłością a przyszłością, przezroczyste – ale nie niewidzialne.