Akt, Jerzy Nowosielski, 1978

Jerzy Nowosielski, jeden z najwybitniejszych polskich malarzy 2. połowy XX wieku, w swej twórczości miejsce wyjątkowe przyznał aktowi. Ten gatunek malarski o wielowiekowej tradycji w ujęciu artysty zyskał nowy, niezwykle oryginalny wymiar. Nowosielski malował akty przez blisko siedemdziesiąt lat, poszukując wciąż coraz doskonalszych form wyrazu.

Pod koniec lat siedemdziesiątych XX wieku na jego obrazach pojawiają się wizyjne akty na ciemnym, trudnym do zidentyfikowania tle. To właśnie z tego okresu pochodzi prezentowany na naszej wystawie obraz, który do zbiorów Muzeum Narodowego w Gdańsku trafił w 1982 roku, prosto z rąk artysty.

Tło obrazu, sugerujące ścianę jakiegoś surowego wnętrza, zostało zestawione z kilku prostokątów namalowanych w różnych odcieniach błękitu. W lewym dolnym rogu pojawia się natomiast niewielka, ale intensywna plama czerwonej podłogi. Na tym tle malarz umieścił akt kobiecy, zastygły w zagadkowej pozycji siedzącej.

Korpus i nogi podzielone zostały siecią wyrazistych linii na płaszczyzny, zbudowane z różnych odcieni szarości, które miejscami przechodzą w tony bladoróżowe. Poszczególne fragmenty namalowanego w ten sposób ciała wyglądają jak monitory emitujące z wnętrza postaci tajemnicze światło.

Owalna głowa na wysmukłej szyi wyłania się sponad ukazanego poniżej torsu, niczym spoza teatralnego kostiumu. W twarzy przypominającej maskę widać niepokojące, przepastne otwory oczu i ust obwiedzione ostrym oranżowym obrysem. Na czole, pod oczyma, pod nosem i na brodzie rozbłyskują jasne pręgi, które przydają twarzy zwierzęcego, jakby kociego wyrazu.

Poniżej, na klatce piersiowej przedzielonej ostrą pionową linią, widać koncentryczne okręgi, tworzące wyobrażenie pełnych kobiecych piersi. W miejscu pępka rozwiera się tajemnicza pionowa szrama. Jej pomarańczowa krawędź rzuca barwny cień na wypukłość brzucha ukazaną poniżej.

W kompozycji dominują linie poziome i pionowe, które tworzą jakby odrębną abstrakcyjną strukturę nałożoną na wyobrażenie ludzkiego ciała w przestrzeni. Malarz nie opowiada nam tutaj żadnej rozwijającej się w czasie historii, a raczej poszukuje ujęcia ponadczasowego. Rezygnacja z narracji i psychologizacji prowadzi do nasycenia dzieła intensywną duchową aurą, tak bardzo znamienną dla twórczości Nowosielskiego.

Program wydarzeń towarzyszących wystawie Dokładnie! Akt z 1978 Jerzego Nowosielskiego:

STYCZEŃ

Współczesna sztuka sakralna. Wokół Jerzego Nowosielskiego. Debata

26.01.2024 (piątek), godz. 17:00-19:00

parafia prawosławna św. Mikołaja w Gdańsku (ul. Traugutta 45)

Muzeum Narodowe w Gdańsku we współpracy z prawosławną parafią pw. św. Mikołaja w Gdańsku zaprasza na debatę na temat sakralnej twórczości Jerzego Nowosielskiego.

Jerzy Nowosielski, uznawany dziś za jednego z najwybitniejszych polskich malarzy 2. połowy XX wieku, dużą część swojego życia poświęcił sztuce sakralnej. Trudno zliczyć wszystkie świątynie prawosławne, grecko- i rzymskokatolickie, w których znajdują się dzieła jego autorstwa. Nowosielski tworzył ikony, malował obrazy, wykonywał ikonostasy, aranżował wnętrza kościelne, projektował polichromie i witraże. Dla tradycyjnej sztuki, szukał współczesnego języka.

Razem z uczestnikami debaty: dr hab. Jackiem Friedrichem, prof. Aleksandrem Naumowem, Vitalijem Michalczukiem i Łukaszem Hajduczenia, zastanowimy się na czym polegał fenomen twórczości artysty i jakie innowacje wprowadził do sztuki sakralnej. Zajmiemy się także teologią Nowosielskiego w ikonie oraz zestawieniem powojennej sztuki sakralnej z tym, co zaproponował artysta.

Debata odbędzie się w prawosławnej świątyni pw. św. Mikołaja w Gdańsku, we wnętrzu której znajduje się ikona Pasji (Ukrzyżowanie) autorstwa Jerzego Nowosielskiego, wykonana w 1954 roku.

Panel dyskusyjny zwieńczony zostanie występem Męskiego Zespołu Muzyki Cerkiewnej Katapetasma pod kierownictwem Łukasza Hajduczeni. Kluczowym zadaniem zespołu jest poszukiwanie i odtworzenie prawosławnej tradycji nabożeństw w dawnej Rzeczpospolitej. Członkowie chóru to aktywni uczestnicy liturgii, psalmiści, dyrygenci i teolodzy, którzy traktują działalność koncertową jako przedłużenie muzycznego doświadczenia liturgii.

INFORMACJE PRAKTYCZNE:

– kiedy: 26.01.2024 r. (piątek)

– czas: godz. 17:00-19:00

– miejsce: parafia prawosławna św. Mikołaja w Gdańsku, ul. Traugutta 45

– uczestnicy debaty: dr hab. Jacek Friedrich, prof. Aleksander Naumow, Vitali Michalczuk, Łukasz Hajduczenia

– wstęp wolny

– nie obowiązują zapisy

LUTY

Rozebrani / Rozebrane. Ciało w sztuce. Debata

01.02.2024 (czwartek), godz. 17:30-19:30

Oddział Sztuki Dawnej Muzeum Narodowego w Gdańsku (ul. Toruńska 1)

Sztuka aktu jest znana już od czasów prehistorycznych. Przez wieki rozwijała się i zmieniała swoje znaczenie w kulturze. Czy obecnie staje się coraz bardziej odważna? Czy akt dalej jest sztuką, czy stał się już tylko  perwersją? Czy powinniśmy wzbraniać się przed nagością? Niektórzy z nas widzą w niej bowiem zagrożenie dla wartości moralnych i dobra społeczeństwa. Gdzie kończy się artyzm i sztuka a zaczyna pornografia?

Punktem wyjścia debaty będą akty malowane przez Nowosielskiego i czasy, w których tworzył. Sam Nowosielski spotykał się z wielkim niezrozumieniem w tej kwestii. Mimo że posiadał ogromny szacunek do przeżyć erotycznych, jego akty niejednokrotnie posądzano o pornografię. Uważał, że główną przyczyną tego zjawiska w naszym kręgu kulturowym jest bagatelizowanie tematu cielesności. Gdzie zatem przebiega granica pomiędzy sztuką erotyczną a pornografią? Jakie są pomiędzy nimi różnice i czy w ogóle można je wskazać? Jak edukować i przygotowywać na odbiór aktu?

Swoimi punktami widzenia w kwestiach aktu podzielą się eksperci i ekspertki ze świata sztuki oraz prawa: dr hab. Katarzyna Chrudzimska-Uhera, dr hab. Mateusz Bieczyński, Witali Michalczuk i Robert Domżalski.

Katarzyna Chrudzimska-Uhera –  historyczka sztuki, doktor habilitowana nauk humanistycznych, profesor uczelni, kierowniczka Katedry Sztuki Nowoczesnej i Współczesnej w Instytucie Historii Sztuki UKSW w Warszawie. Specjalizuje się w sztuce XX-XXI w., twórczości Jerzego Nowosielskiego poświęciła swoją pracę dyplomową i kilka publikacji na łamach czasopism naukowych. Autorka monografii i artykułów koncentrujących się wokół zagadnień: sztuki sakralnej XX w., rzeźby, sztuki w przestrzeni publicznej, stylu narodowego oraz narodowo- i państwowotwórczej roli sztuki.

Mateusz Bieczyński –  profesor Uniwersytetu Artystycznego im. Magdaleny Abakanowicz w Poznaniu, doktor habilitowany nauk prawnych, doktor historii sztuki, biegły sądowy, krytyk sztuki i kurator wystaw, nauczyciel akademicki, Jest autorem kilku opracowań monograficznych poświęconych problematyce relacji prawa i sztuki.

Witali Michalczuk – absolwent Prawosławnego Seminarium Duchownego w Warszawie i Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej oraz archeologii i filozofii na UW. Dyrektor Muzeum Ikon w Warszawie oraz pracownik Wydziału „Artes Liberales” UW w pracowni „Speculum Byzantinum”. Zajmuje się teologią prawosławną, patrystyką i myślą filozoficzną neoplatonizmu. Szczególne miejsce w badaniach poświęca formom doświadczenia artystycznego w liturgii wschodniochrześcijańskiej i ich związku ze sztuką współczesną oraz prawosławnemu dziedzictwu dawnej Rzeczypospolitej.

Robert Domżalski (moderator) – kurator Galerii Starmach w Krakowie, prowadzącej archiwum Jerzego Nowosielskiego. Współpracował przy wystawach artysty m.in. „Theatrum Jerzego Nowosielskiego” w Państwowej Galerii Sztuki w Sopocie

INFORMACJE PRAKTYCZNE:

– kiedy: 01.02.2024 r. (czwartek)

– czas: godz. 17:30-19:30

– miejsce: Oddział Sztuki Dawnej Muzeum Narodowego w Gdańsku, ul. Toruńska 1

– uczestnicy debaty: dr hab. Katarzyna Chrudzimska-Uhera, dr hab. Mateusz Bieczyński, Vitali Michalczuk, Robert Domżalski (moderator)

– wstęp wolny

– nie obowiązują zapisy