Szpieg to drugi najstarszy zawód świata, a zjawisko szpiegostwa to wręcz jego mit założycielski. W końcu poznanie to pierwszy grzech ludzi, którzy ośmielili się zaczerpnąć z drzewa wiadomości złego i dobrego. I tak zaczęła się ludzka batalia o informacje, trwająca do dziś.
Starotestamentowa Dalila zdobywa informacje o przyczynie słabości Samsona, posługując się technikami manipulacji. W mitologii greckiej odnajdujemy pierwszy przykład szpiegostwa technologicznego: Prometeusz wykrada ogień bogom. Schodząc na ziemię; Celtowie „przejęli” od Rzymian technologię budowy dróg, a Persowie od Chińczyków tajemnice wytwarzania jedwabiu, że o wyczynach Marco Polo nie wspominając. Może świat byłby dziś inny, gdyby małżeństwo Rosenbergów nie przekazało sowietom amerykańskich tajemnic broni jądrowej?
Po zimnej wojnie rynek stał się bardziej konkurencyjny oraz wymagający i jest to wciąż otwarty proces. Profesja szpiegostwa rozwija się wraz z nim, udoskonalając swoje metody i techniki. Nie bez szoku odkrywamy, że nawet w pokojowych warunkach legalne i formalne sposoby uzyskiwania informacji w sektorze gospodarczym są niewystarczające, a konkurujące podmioty gospodarcze sięgają po sposoby niejawne: działania szpiegowskie. Na dobrą sprawa żadna firma nie może być pewna bezpieczeństwa swoich tajemnic. Nawet drobny ,,wyciek” informacji może spowodować starty w zysku, a nawet upadek.
Ciemna i jasna strona
Można się przed tym ustrzec tarczą wiedzy. Przede wszystkim nie ulegajmy pułapkom potoczności, w której szpiegostwo (gospodarcze) jest tym samym, co wywiad gospodarczy. Przede wszystkim szpiegostwo jest nielegalne. Mówiąc w uproszczeniu jest to kradzież informacji, która podpada pod kodeksy karne całego świata.
– To szeroki temat – podkreśla Gedymin Radziszewski, konsultant biznesowy, ekspert wywiadu gospodarczego z 20-letnim doświadczeniem. – Przede wszystkim szpiegostwo nie gardzi żadnym ze źródeł i sposobów zdobywania informacji. Korzysta z podsłuchów, podglądów oraz innych informacji, które nie wchodzą w zakres legalnego wywiadu gospodarczego. Znane są przypadki szpiegostwa gospodarczego w korporacjach, czy w wydaniu niektórych państw.
Skala tego jest ogromna. Przykładowo, pod koniec lat 80. ubiegłego wieku, Międzynarodowa Komisja Handlu (International Trade Commission, ITC) oszacowała straty amerykańskich przedsiębiorstw na dziesiątki miliardów dolarów i setki tysięcy zlikwidowanych miejsc pracy. Powód: szpiegostwo gospodarcze.
Wywiad gospodarczy to jaśniejsza strona świata pozyskiwania informacji. To część ostrej, lecz legalnej walki konkurencyjnej w granicach prawa, z narzędziami analizy rynku, intelektu oraz nauki zamiast podsłuchów. - Tak naprawdę liczy się informacja. Trzeba ją umieć zdobyć i odpowiednio przetworzyć – wyjaśnia Gedymin Radziszewski. - Tak działa wywiad gospodarczy w kontekście biznesowym. To niegroźna odmiana, typowo komercyjna, cywilna, która mówi o tym, że tak naprawdę interesuje nas zdobycie, przetworzenie i wyciągnięcie wniosków z jakichś konkretnych informacji i oczywiście faktów.
To nie wszystko
Uściślając bardziej. Wywiad gospodarczy dąży do uzyskania, przetworzenia i udostępnienia informacji dotyczących sytuacji prawnej, kadrowej, handlowej, finansowej i ekonomicznej przedsiębiorstw, aby oszacować ryzyko współpracy, zdobywania przewagi konkurencyjnej i unikania strat. Może być także pomocny w sytuacji, gdy celem jest odzyskanie należności i chcemy się przekonać, czy nasz dłużnik nie ukrywa dochodów, aktywów finansowych lub nieruchomości. Kiedy chcemy zainwestować znaczną sumę pieniędzy, również warto sprawdzić, czy potencjalna inwestycja może przynieść większe straty niż przychody? - Przeprowadzając wywiad gospodarczy, zbieramy dane o faktach, wydarzeniach, planach i zamierzeniach organizacji, np. firm konkurencyjnych – kontynuuje nasz ekspert. - Pozwala to m.in. na uniknięcie konfliktu interesów, ale też na wyprzedzenie konkurencji w podejmowaniu optymalnych decyzji gospodarczych i wybieranie najlepszych w danym momencie możliwych rozwiązań.
Należy dodać, że wywiad gospodarczy to pojemne pojęcie pokrywające obszary zarówno wywiadu rynkowego, konkurencyjnego, jak i strategicznego. - Z taką właśnie definicją spotkałem się na szkoleniach w Stanach Zjednoczonych, w słynnej Academy of Competitive Intelligence (ACI), która szkoli i certyfikuje adeptów na dwóch poziomach zaawansowania: Praktyk oraz Mistrz – opowiada Gedymin Radziszewski. – Miała ona trzech założycieli. Byli to Benjamin Gilad, Leonard Fuld i Jan Herring - były oficer CIA.
Zmiana goni zmianę
Jak widzimy, w krajach wysokorozwiniętych, wywiad konkurencyjny stał się domeną kształcenia publicznego, jako dziedzina wiedzy i kwalifikacji niezbędnych w świecie biznesu. Według słynnego pisarza i futurologa Alvina Tofflera, informacja dla funkcjonowania przedsiębiorstwa staje się ważniejsza niż dostęp do kapitału. W polskich warunkach ten paradygmat wciąż jest odwrócony: prym ma dostęp do kapitału, ostrożność, nieufność, oczekiwanie. Czy to dobra strategia przetrwania, gdy obok nas toczy się wojna, która już chwieje światową gospodarką?
- Zmiana goni zmianę – odpowiada Gedymin Radziszewski. - Z mojego punktu widzenia nie warto czekać, bo świat będzie się zmieniał. On nigdy nie będzie taki, jak był wczoraj, czy przedwczoraj. Musimy odnajdywać siebie, nasze ambicje i możliwości w świecie, w którym żyjemy. Natomiast musimy przewidzieć, co będzie jutro. Nie da się przewidzieć wszystkiego, ale można mówić o stopniu prawdopodobieństwa. Są narzędzia pozwalające uchylić kurtynę, dlatego zachęcam przedsiębiorców do korzystania z usług analityka wywiadu gospodarczego.
Jedyną stałą rzeczą w życiu są zmiany.
_____________________________________
Zachęcamy do wysłuchania autorskiego podcastu konsultanta biznesowego, trenera i coatcha Gedymina Radziszewskiego:
_____________________________________
GEDYMIN RADZISZEWSKI
Doradca biznesowy z ponad 20 letnim doświadczeniem w wywiadzie
